This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
- Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
alhttpo://books.goodle.com/
"qne, e, NaCeues Paul
PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,
81VE LATINORUM, SIYE GRJECORUM,
QUI AB XKVO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1545) PRO LATINIS, ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 14389) PRO GILECIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA ECCLESLE SAECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN» TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS$, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIBUS OPERISUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU/E£ TRIBUS NOVISSIMIS S/&CULIS DEBENTUR ARSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS 81VE TOMOS SIYE AUCTORES ALICUJUS MOMENT! SUBSEQUENTI- 8U8, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM BUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS$, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI-
CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CHRONOLOCICIS, STATI- &TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAEBERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET lLEIRUM , QUO CONSULTO, QUIDQUID NOX SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; aLTERO. SCRIPTUILAE SACILE, gx QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS 8INGULOS SINGULORUM LIBRORUM $. SCRIPTUR/E VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:
EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CIIARACTERUM NITIDITAS, CHAKTA QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI/E DECURSU CONSTANTER $IMILIS, PRETI! EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIODICA ET CIIRONOLOGICA, SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HiG ILLIC SPARSORUM ,
PAIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIDUS ET M8S. AD OMNES &TATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM,
SERIES LATINA PRIOR,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUK ECCLESIE LATINA A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGCURANTE J.-P. MIGNE, Bibilothees Cleri universe, SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORA.
PATROLOGIA, AD INSTAR LIPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA. ALIA CRACO-LA TINA. LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS YOLUMINIBUS MOLE 8UA STAT, MOXVE POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-YIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- CTITUR , ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM TANTUM EXHIBET. IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA YOLUMINA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA biE DECEMBRIS 1860 ouNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLUMEN GRAECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! JUJUS BENEFICIO FRUATUR EM- PTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GR/ECAM SIVE LATINASs, 226 vOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDIT1ONE ET 279 PRO MINOR! ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMIXIS ANPLI- TUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS EMAT INTEGRE ET SEOPSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR/ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL (RO SEX FRANCIS ODTINEDIT. IST.£ CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGLE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUB.
[Vl
E e ode ' Fai . —- x:
PATROLOGLE LATANAR TOMUS LXXXYII.
-
PATRES QUI IN Vii 8 Sch SSCUNDA PARTE FLORUERUNT.
ET «
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFAR NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.
1863
3R Ju
M
AVIS. IMPORTANT.
'aprés une deslois providentielles qui régissent le monde, rarement les ceuvres au-dessus de l'ordinaire se font saris contradictions ples on moins fortes eL. uembreuses. Les Ateliers Catholiques ne | vacuis guére échapper à ce cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance; tautót oD a dit qu'ils Ctaient fermés Qu qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en sortent deviennent de plus en plus graves et soignées : »ussí paralt-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand ls B RARATUE du Clergé sera terminée en ses 2,000 volumes in-4*. Le passé parait un sür gar.nt de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerou à craiudre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en butte, il en est deux qui ont été conti- nuellement répótées, parce qu'ótant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits et ignares concurrents se sont donc acbarnés, pae leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions étaient mal corrigées et mal imprimáes. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ja plupart, ne sont que les chefs-d'oeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans toos]les temps et dans tous les pays, il fallait bien se rejeter sur la forme dans ce qu'elle 3 de plus sérieux, la correction et l'impression; en effet, les chefs-d ceuvre méme n'auraient qu'une demi valeur, s le texte en était inexact ou illisible. .
ll est trés-vrai que, dans le principe, un succés inoui dans les fastes de la Typographie ayant forcé l'Editeur de recourir aux mécaniques, afin de miarcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes da double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie turent tirés avec la correction iusuflisante donnée dans les impri- meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qu'un certain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que ]e luxe jurerait dans des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapporis. Quant à la correction, il est de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et commeot en serait-il autreinent , aprés toutes les peines et toutes les dópenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de loutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans Jes meilleures maisons, est de ne corr ger que deux épreuves et d'eu conférer uue troisiéme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur.
Daos les Ateliers Catholiques 1a différence est presque incoummensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous Je harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie aiusi préparée. On lit en seconde de la méme mauiére, mais en collationnant avec ja premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla- tionpant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnant avec la tierce. On renouvelle la méme opé- ralion en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collatiopnements ont pour but de voir si aucune des fautes signalées au bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, na échappé à MM. les corrigeurs sur le marbre et le métal. Aprés ces cinq lectures entiéres contrólées l'une par l'autre, e: en dehors de la préparatiun ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, par conséqueut la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec 1a copie, une nouvelle lecture d'un bout de ]'é- 2reuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions.
Aussi ya L i] à Montrouge des correcteurs de loutes les nations et en plus grand nombre que dans vingi-cinq "mprimeries de Paris réunies! Aussi encore, la correction y coüte-t-elle autan: que la composiuon, tandis qu'aiileurs elle pe coüte que le dixiéme ! Aussi enn, bien que l'asserlion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par lant de frais et de soins, fait-elle que la Dupin des Editions des Ateliers PME .aissent bien loin derriére elles celles méme des célébres Bénédictins Mabillon et Moutfaucon et des célóbres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des noires qui leur correspondent, en grec eomme en latin, on se convaincra que l'invraisemblable est une réalité.
D'ail'eurs, ces eavants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant
iut correcteurs de profession, lixalent, non ce que portaient les épreuves, mais ce qui devait s'y trouver, leur isute iutelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jésvites, opéraient presque toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la raulliplicité des fautes, pendant que les Ateliers Calholiques, dont le prepre est surtout de ressusciter la Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés.
Le R. P. De Bucb, Jésuite Dollandiste de Druxelles, nous écrivait. il y a quelque tcmps, n'avoir pu trouver en dix-huit mois d'étude, we seule faute daus notre Patrologie latine. M. Deozinger, professeur de Théologie à l'Uni- versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet, n'avoir pu égalemen! surprendre une seule fuute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enn, le savant |. Pitra, Béncdictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au défi de nous convaincre d'une seule erreur typograplique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop présumé de note parfaite correction. Daus le Cietge se trouvent de bous latinistes et de bons hellénistes, et, ce qui est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes nar chaque faute qu'iis découvrirorit dans n'importe lequel de : os volumes, surtout d.ns les grecs.
M algré ce qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la. nécessité d'uue correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estiinab!e. se livre depuis plus d'un an, et est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération lo«gue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére et uüiverselle de ses innombrables ciichés. Ainsi cliacun de ses volutnes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse, est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quaraute hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de francs est consacrée à cet important contróle. De cette maniére, les Publications dcs Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui pourrait et voudrait se livrer APRES COLP à des travaux sí gigantesques et d'un prix si exorbitant ? I1 faut certes éire bien pónétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépeuse, surtout lorsque l'Europe savante prociame que jamais voiumes n'ont éié édités avec tant d'exactitlude que ceux de la Bibliothéque universelle du Clergé. Le préseut volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront 5 l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport de la correction, 1] ne faudra prendre que ceux qui porteront en iéte l'avis ici tracé. Nous ne recounaissons que cette édition et celles qui. suivront sur nos plauches de mélial ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotvpie immobilisait les fautes, attendu qu'yn clrché de mar gest point Érastiques pas du tout, il introduit Ja perfection, 3r on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à excnietipre de isuies. T'ifibren 3 été revu par M. Drach, le Grec par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs:de 4a capitale en ces langues.
Nous avous la conso!ation de pouvoir finir cet aris par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini pat
ébranler les grandes publications en Itslie, en Allemagne, ea. Belyique.et eu France, par les Canons grecs de Rome, e Gerdil de Naples, le Suint T-hómus de Pavme, l'ncyctapécie:reigieusesde -Monicb , le recueil des déclarations de viles de BruxcJles, les Bollasutistes, le Srarez. ete Spiclégé de :Paris. 3usqu'ici, on n'avait su réimprimer que ces Ouvrages de courte haleine. Les 1u0- 4^, oü s'engloutissent les in- folio, faisaient. peur, et on n'osait y toucher, pae crainte de se noyer dans ces ablmes sans fond et saus rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus, suus notre impubion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congréyations, a une Biographie et à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se fout, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exaclitude; [a correction semble en avoir été faite par des aveugles &oit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une seproductios correcte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou :qui se feront encore.
SACULUM VII. ANNI 646-100.
SCRIPTORUM
ECCLESIASTICORUM
QUI IN VII SECULI SECUNDA PARTE
FLORUERUNT
OPERA OMNIA ;
ORDINE CHRONOLOGICO DIGESTA, JUXTA MEMORATISSUMAS EDITIONES.
D. MABILLONII, GALLANDI, MANSI, ANTONII LORENZA, BROCKIE, ETC., RECOGNITA, EXPRESSA ET EMENDATA.
COLLECTIO, SI QUA ALIA, INSIGNIS NEC MINUS QUAM QUADRAGINTA NUMERO AUCTORES COMPREIIENDENS NEMPE:
$. GALLUM ABBATEM, S. THEODORUM PAPAM, MAURUM RAVENNATENSEM, S. MARTINUM PAPAM I, S. GALLUM CLAROMONT., S. PAULUM VIRDUNENSEM, RAURACUM NIVERNENSEM, FELICEM LEMOVICENSEM, $. PALLADIUM ANTISSIODORENSEM, CONSTANTIUM ALBIGENSEM, $. ABBONEM METENSEM, S. DESIDERIUM CADURCENSEM, S. DONATUM YESONTIONENSEM, $. LANDERICUM PARISIENSEM, 8. SIGEBERTUM FR. REG., $. LIVINUM,
8. EUGENIUM TOLETANUM, 8. YALERIUM ABBATEM, 8. ANNEMUNDUM LUGDUN.,
VERUM RUTHENENSEM, SS. ELIGIUM NOVIOM. ET AUDOENUM BOTHOM., CLODOYEUM II REG. FRAN. ET 8. BATHILDEM, MARCULFUM, S. CUMMIANUM HIBEBNUM, VITALIANUM PAPAM, JONAM ABB. ELNONENSEM, S. FRUCTUOSUM BRACAR., CHRODOBERTUM TURON., S. FARONEM MELDENSEM, S. ADEODATUM PAPAM, DONUM PAPAM, 8. AGATHONEM PAPAM, S. DAMIANUM TICIN., S. AMANDUM TRAJECT.,
S. MANSUETUM MEDIOL., CLOTARIUM III, CHILDERICUM 1I, S. DAGOBERTUM Il, THEODORICUM IH, FRANC. REG., REGES LANGOBARDOS.
ACCURANTE J.-P. MIGNE, BIBLIOTHEOE GLERI UNIVERSE,
8IVE CUASUUM COMPLET. RUM 1N SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC£ RAMOS, EDITOUP,
TOMUS UNICUS.
" » . * v*$9o . e2 r**9«4 €
—— ree» Q-e- nir
* "vexit T eRANCIS GÀALLICISZ * 5535
EXCUDEDATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA. DICTA D'AMDOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIAE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PAIUSINA,
1863
SAECULUM VH. ANNI 66-700.
ELENCHUS |
AUCTORUM, ET. OPÉRUM QUI. IN HOC TOMO LXXXViI CONTINENTUR.
SCRIPTORES ECCLESIASTICI QUI IN "i SAECULI SECUNDA PARTE FLORUERUNT.
S. GALLUS, ABBAS ET CÓNFESSOR. Sermo Consiantiz? babitus, in ip rab episcopl. 13 Appendix. — Epigrammata seu Hymni sacri anti-
quorum Patrum monssterii S. Galli : Bernardi, Co- jumbani, Eckerardi, Hartmanni, Notkeri Balbuli, Notkeri medici, Ratperti, Strabi Gali Fuldensis, Tutelonis, Waldramuí, Ahonymorum.
S. THEODORUS, ROM. PONT. Epistolz. 1$ MAURUS, RAYENNATENSIS ARCHIEP. Epistola ad Martinum Rom. Pont., adversus Mono- thelitarum bzeresim. 1 119 20$
Epistolae.
Privilegia tria.
8 GALLUS CLAROMONTANUS, S. PAULUS VIRO- DUNENSIS, RAURACIUS NIVERNENSIS, FE- LIX LEMOVICENSIS, S. PALLADIUS ANTIS- SIODORENSIS, CONSTANTIUS ALBIGENSIS, S. ABBO METENSIS, EPISCOPI.
Epistole ad sanctum Desiderium, Cadurcenserm pir
scopum. 1-218 $. DESIDERIUS, CADURCENSIS EPI C., ET e. HERCHENEFREDA, MATER EJUS. Vita sanci Desiderii. 319 I: pi-tolae. 241 Testamenti fragmentum. *65
S. DONATUS, YESONTIONENSIS EPISC.
Regula ad Virgines. 2175
$. LANDERICUS, PARISIENSIS EPISC.
Charta Immuuitatum monasterio S. Dionysii conces- sarum. S. SIGEBERTUS, REX FRANCORUM.
V ita S. Sigeberti, auct. Sigeberto mon. Gemblacepsi.
Episvole et Diplomata. $1 S. LIVINUS, EPISC. ET MART. Via S. Livini, auctore Boni[acio cocvo. $821 Epistola ad Florberium Glanda abbalem. 943 S. EUGENIUS, TOLETANUS EPISG, V ita sancti Eugenii. $853
Miscellanea pracontii Hexaemeron a S. Eugenio jusso regis
emendatum. $069 Epistola quatuor. 406 S. VALERIUS ABBAS.
Opuscu 421 Vita S. r 'ructuosi, Bracarensis episcopi. 421 S. ANNEMUNDUS, LUGDUN. EPISC.
Charta ad Logdunense S. Petri monasterium, 41$ VERUS, RUTHENENSIS EPISC.
Episto a ad sanctum Desiderium. — i$
$S. ELIGIUS ET AUDOENUS, NOVIOMENSIS
ET ROTHOMAGENSIS EPISCC.
Vita sancti Eligii, a S. Audoeno sc ipta, " TEL Saucti Eligii Horilia. : Eju-dem *ermo ad regem res s $3. Eligii et Audoeui Epistolse el Charta.
CLODOVEUS 1I, REX divide rd 3. PÀ- THILDIS, EJUS. LUXOR. : e
Vila sanctg Bathildis, auclore anonymo. 665 Clodovei 11 Diplomata. 671 MARCULFUS MONACHUS. Forinu!arum iibri duo. 693 Appendix. — . Uormulx veteres incerti auctoris. 191
Formel: veteres secundum legem Romanam, edi- t» ex Codkce Cl. *tri Jacobi Sirmondi.
Formuls varis et incerti auctoris, ex vet. Cod. Petri Danielis edius a Cl. viro Hieron. Bignouio. 791
" Formularum Marculfi editio altera a Frid. Lindenbro-
gio in publicum emissa. v5 mola Andegavenses. Formularum nova Co.lectio, quas ex vet. Cod. mss.
eruit Stepbanus Bsluzius Tutelensis. 835 Formuls antique Alsaticz. 8:5 Formuis alis inedita. 891
Formulse antiquz de Episcopatu, sub primis regibus. 900 ieenig dívetss in E ram promotionibus aue posi esce eetionaem liberiatem. 901 Fora s veteres Exoreismorum et Excommunica- tfonbum. -929 Dissertatio de Judiciis Dei. 953
8. CUMMIANUS, HIBERNUS ABBAS, SIVE EPISC.
Episiola de Controversia Paschali. 969 De Mensura Pontientiarum liber. 971 VITALIANUS PAPA.
Epistola. 999
JONAS, ABBAS ELNONENSIS.
Vita S.. Columbani abbatis, auct. Jona mon. Bobiensi.101t Vita S. Eustasii, abb. Luxovien-is secundi 1045
Vita S. Attalee, abb. Bobiensis secundi. 1055 Vita S. Bertul&, abb. Bobiensis tertii, 1061 Vita S. Burgundofarze, abbat. Eboriacensis prim». 1069 Liber Miraculorum S. Joannis, abb. Reomaensis 1085 S. FRUCTUOSUS, BRACARENSIS EPISC. Regula Monachorum. 1097 Regula monastica communis. 1109 Ep ad Braulionem, Cesaraugust. episcopum. Carmina. 1179 CHRODOBERTUS, TURONENSIS EPISC. : Judicium de Muliere adultera. 1151
$. FARO, MELDENSIS EPISCOPUS. Charte. 1135 Appendix. — Testamenturma S. Burgundofars, abbat. 1157 8. ADEODATUS, PONT. ROM.
Epistola ad Episcopos Gallis, de monasterio S. Mar- tini Turonensis.
Privilegium Cantuariensíibus monachis cenobii SS.
l"etrí et Pauli concessum. 1145 DONUS, PONT. ROM.
Exemplar Epistols imp. Flav. Constantini ad Donum Papam, utriusque Ecclesie, Orient, scilicet et Occid., reconciliandm causa direcUs. 1
Epítapliium Honorii Paps. 1153 S. AGATHO, ROM. PONT.
Epistola. 1161 DAMIANUS, TICINENSIS EPISCOPUS.
Epistola ad Constantinum imp. 1261 S. AMANDUS, TRAJECTENSIS EPISC.
n Lee Amandi, auctore anonymo. end
r Hympi doo. 1215
^ — 856 MARRUETUS, MEDIOLANENSIS EPISC.
» "Epistolis a3 Cónstantinum imp. CLOTARIUS IIl, DAGOBERTUS Ii, THEODO-
VOTI 25 2 2 91CUS^ TII, FRANCORUM REGES.
pe cgi evflesiasácis Diplomata, et Donationes piz.1276 REGES LONGOBARDORUM.
Diplomata ecclesiastica selecta.
Index Rerum.
nR————————ÓÀ HB Perisiis, — Ex Typis J.-P. MIGNE.
1541 143
ANNO DOMINI DCELVI.
SANCTUS GALLUS,
ABBAS ET CONFESSOR.
NOTITIA HISTORICA IN S. GALLUM.
(Fabric. Bibl. med. et inf. zetat.)
Gallus Hibernus, contessor, sancti Columbani di- À inter Galli opuscula a Barthio edita, quod vir pra.
scipulus, abbas apud Arbonam in Germania, defun- etus anno Christi 640, setatis 95 (a), cujus memoria recolitur in martyrologiis 16 Octobris. Ejus Vita, li- bris duobus a Walafrido Strabo scripta, exstat. apud Surium 16 Octobris, et in Thoma Messinghami Flo- rilegio sanctorum Hibernie, pag. 255 et 291. Memo- ria ex Notkero ad 46 octobr. et de translatione ejus 46 novembr. atque ftatperti (b) versus de festivitate sancti Galli, et pag. 415 sermo ab eo dictus in templo sancti Stephani in consecratione Joannis episcopi Constantiensis, anno 614. Hunc primus ediderat Ca- nisius, tom. V antiquarum Lectionum, parte 11, pag. 896 (Edit. nove Basnagiane tom. 1, pag. 184), deinde recusum in Supplemento Bibl. Patrum Paris., tom. I,
pag. 678, ei in Lugdunensi Bibl., toin. XI, pag. 10406, B
et separatim cum Casp. Barthii notis Francof. 1623, 8^. Ecclesie vero qubernande formam et monita salutaria ad Walmarum presbyterum, que memorat Baleus, intercidisse vel certe edita non esse existimo, certe
(a) Caveus, ex Balei XIV, 14, et Jacob. Waraus de Scriptoribus lHibernix, pag. 20.
clarus conjiciebat, non exstant, nihil enim Gallf preter sermonem jam memoratum Barthius edidit, Epistolam brevem ad Desiderium ab auno 655 Ca. durcensem episcopum, quem dominum se »per suum et apostolicum Patrem Gallus peccator appellat, vul- gavit Jacobus Usserius in epiatolis Hibernicis, pag. 25. in ea mentio de clade Massiliensi. Hujus Sancti Galli celebre monasterium in Suevia ord. Bened., de quo Goldastus in Alemannicis. Vide supra tom. ], pag. 6 seq., atque epigrammata et hymni sacri illu- strium virorum illius monasterii in tom. V, parte iJ, antiquarum Lectionum llenr. Cani-ii (Edit. nove tom. 1l, parte 11, pag. 485 seq.). Chronicon brevissimum monasterii Sancti Galli ab anno Christi 691 ad 811, apud Baluzium tom. | Misc., pag. 494-495. Denique Jedoci Mesleri, ceenobitze San Gallensis de viris illu- stribus monasterii Sancti Galli libri duo anno 1606 inscripti et editi, Bernardi Pezii tom. I Anecdotorum, parte 1u, pag. 555.
(P^) Confer Bibl. Patr. tugdun., tom. XVII, pag. 510 seq.
ALIA NOTITIA IN S. GALLUM.
(Galland. Bibl. Patr. tom. XII.)
|. Ex gestis S. Galli abbatis qua litteris commen- (C suerat, sanctum Columbanum in monasterio Bobiensi
davit Walafridus Strabus (a), iutelligimus eum circa szeuli vi medium in Hibernia natum, sancti Colum- bani discipline fuisse a parentibus traditum ; quo doctore pietate ac litteris, priesertim divinis, sedulo ezcultum, monasticum iasiitutum in Banchorensi cc- nobio fuisse deiuceps amplexum. Magistri sui asse- ctator assiduus, in Britanniam, Galliam et Aleman- niam contendit; eique in Italiam quoque pergenii comitem sese adjunsisset, sed gravi febre correptus apud Alemannos remansit; ubi sanitati restitutus, construendz dedit operam celle, qu» postmodum celeberrimum sui nominis monasterium evasit. Inter- ea ibi degens cum duodenis monachis quibus man- slunculas circa oratorium a se constructum dispo-
(a) Mabill., Act. SS. Ord. Ben., tom. Il, pagg. 218
gi b) Mabill., 1. c., pag. 235, et Aunal. Ord. Ben. PaTaoL. LXXXVII.
^
o
supremum diem clausisse, etsi longius abesset, divi- nitus intellexit : qui, morti proximus, baculum suum cum epistola in paterne benevolentizs pignus ad ipsum legasse perhibetur. H:ec aliaque plura da S. Gallo Walafridus modo laudatus. Postquam vero stalis nonaginta quinque annos vir beatus explesset, demum circa annum 645 aut sequentem , xvir Kal. Novembris, ex hac vita discessit, ut calculis cxactius subductis ostendit cl. Mabillonius (b).
Il. Porro ex scr:ptis S. Galli abbatis unus exstat sermo Constantiz dictus in templo sancti Stephani , quo die Constanti: antistes consecratus est Joaunes; quem quidem sermonem ex ms. Codice bibliothecze Sangallensis primus evulgavit Canisius (c). De quo
lib. xiu, S xxxir.
; (c) Canis,, Antiquar. Lect. tom. V, part. 1, fag. 96.
1
,) IN 8. GALLUM NOTITIA HISTORICA 13 hec Walafridus (a): « Przmissis ex more divine A ad bxe Basnagius? « De templo, inquit (d), intelligit
libationis initiis, post lectionem Evangelii rogave- runt venerabilem Gallum ut multitudini qux aderat verbi ofücio sacre iastructionis pabulum ministra- ret. Qui, assumpto Joanne episcopo; gradum ascendit, eo videlicet pacto, ut ipse quidem :dificationis in- strumenta collígeret, episcopus vero ad utilitatem bar- barorum bene prolata interpretando transfunderet. Copit ergo verbum facere de initio creaturarum, et Ade peccatum pro quo depulsus est de paradiso commemorare. Transcins inde ad diluvium, patriar- charum consequenter tempora perstrinxil et actus. Egressus quoque filiorum Israel de Egypto, et trans- itum per mare Rubrum, legisque lationem per Moy- sen, et ccelestis alimenti miracula replicavit. Regum
sanctus Gallus, quse de rebus a Patre sibi mandatis praedicabat Christus ; indeque concludit, ficulneo prorsus argumento, templum ad Christum &que ac Patrem pertinere. » Sic vir xptcixóraroc. Inepte enim- vero. « Vulgus quidem interpretum (viri doctissimi verbis utor] (e) huncce locum, iu his que Patris, sic accipit ut subintelligat negotia, scilicet in Patris ne- gotiis. Verum etiamsi hzc locutio esse in negotiis ali- cujus non mala sit, nusquam tamen legitur esse in his, pro in negotiis. Contra vero innumeris exemplis evincere possumus illud, iv «oi; coU marpóc, in his que Patris sunt, significare paternam domum ; sicut heriletn, dv «oic toU Oso rótov, in his que domini sunt. iv toic Apav, in domo Aman, ut hanc locutionem in-
deinde successiones et tempora prophetarum brevi- B terpretatur vulgatus interpres Esther vn, 9, et Syra-
ter attingens, adventus Dominici tempus retexuit. lisptismum etiam Salvatoris et mirabilium ejus glo- riam commemorans, cracia ignominiam cum impiis iusectationum generibus veraci relatione subjunxit. ljz2c audientes ecclesi: pastores, cum populi multi- tudine lacrymas fuderunt uberrimas ; et ad invicem dixerunt : Vere Spiritus sanctus locutus est hodie per os viri istius. llle vero predicationem per- duxit usque ad resurrectionem Christi, et in com- memoratione generalis judicii terminavit. Omnes ergo qui aderant, alacri mentis exsultatione repleti, benedicebant Dominum, et ad sua cum gaudio re- meabant. » Hactenus Walafridus, egregii hujus ser- monis sumima:ia capita recensens. Estque sane hu- jusmodi opusculum procelarum et eximium ecclesia- stica antiquitatis monumentum, ut jure censent eru- diti Gallice Ristoria litterarize scriptores (5).
lll. In aliam tamen sententiam de bujusce sermonis pretio abiit Dasnagius, qui nonnulla in eo castiganda existimavit. Ex lis vero qua huic censori haud pro- bantur, unum ducimus animadvertendum : reliqua enim nihil moramur, cum in illis sive nodum in scirpo quzrat, sive partium studio abreptum se pra- beat. Locus autem in primis Basnagio notatus sic se habet (c) : « Duodecimo «etatis anno (Christus) cum in templo parentibus remaneret ignaris,.... et ibi eum post triduum in medio doctorum sapientissime $6 agentem reperissent, ioterrogante matre cur eam dolentem reliquisset, respondit : In his que Patris mei sunt, oportet me esse; utique insinuans templum non minus ad se quam ad Deum Patrem pertinere. » ll»c sancius Gallus, optimus sane interpres. Quid
(a) Walafr., lib. 1 de Vita S. Galli, cap. 25, apua Mabiil., l. c., pag. 252.
b) llist. littér. de la France, tom. Ill, pag. 565.
c) Gall., Serm., 8 x, infra, pag. 755.
d) Besnage, Thes. Canis., tom. l, pag. 784, sub Én., num. 4.
(e) Lamy, Comment. in Coucora. Evangel., lib. 1, cap. 15, pagg. 58 seq., edit. Paris. 1699.
(f) Poli, Syuops. Criticor., tom. IV, pag. 857.
(g) Blackw., Auctor. sacr. class. defens. toj. ll, part. ), cap. 1, pag. 404 seq.
ehides xLH, 10, iy. «oi; motpixoig aovc, in paternis ejus, subintellige aedibus. Sic iv toig toU Ad, apud Josephum contra Apionem : in his que Jovis sunt, Àd est, in templo Jovis. Templum appellabatur domus Dei. Ita ipse Jesus illud appellat (Joan. 11, 16). Htaque respousio Domini conveniebat querelis matris : Cur alibi me quxrebatis quam ubi me esse decebat, ni- mirum in templo, domo Patris mei? alibi enim non quxrendus puer quam in domo paterna, Quadrabat, inquam, responsio Christi verbis Mariz, ut elegauter notat Theophylactus : cum enim illa Jose, nomi- nasset patrem ; ille dixit : Non hic verus pater meus est, alioqui in domo ejus mansissem : sed Deus est Pater meus, et propterea in domo illius sum; hoc est, in templo illius. » Hactenus V. C. Neque aliter alii eruditissimi viri, Polus nimirum (f), Blaekwal- lus (9), Bosius (^), Ottius (i), Wolfius (j) et Clas- sius (k), ut alios prsetereamus : quorum unum saltem sl consulere Basnagius duxisset, non utique /iculiieo prorsus, ut equidem puto, sed valde apposito argu- mento conclusisse sanctum Gallum pronuntiasset, ex verbis illius, in his que Patris mei sunt, templum ad Christum :que ac Patrem pertinere,
Quod superest, advertendum cum viris doctis su- perius laudatis (/), epistolam ex Canisio desumptam (m) inscriptamque Desiderio episcopo Cadurcensi, quam post Usserium (n) Caveus (o) et Fabricius (p) tribuunt S. Gallo de quo hic sermo, alium S. Gallum agnoscere auctorem, episcopum nempe Claromonten- sem hujus nominis ll de quo auctores Gallis Chri- süanz consulendi (4).
h) Bos., Ellips. Graec., p. 255, edit. Norimb. 1763. i) Otuius, Spicil. ex Flav. Joseph., pag. 25 edit.
Haverc.
(j) Wolf., Cur. Philol. tom. 1, pag. 525.
h Glass., Philol. sacr., lib. 11, tract. n, pag.170. I) Hist. littér. de la. France, tom. Ill, pag. 505 m) 'fhes. Canis., tom. l, pag. 656.
u) Usser., Syllog. veter. Epist. Hibern., pag. 22. o) Cav., Mist. litter., tom. l, pag. 581.
p) Fabric., Bibl. med. Latin., toi. Ill, pag. 44. (q) Gall, Christ., tom. Il, pag. 244.
SANCTI GALLI,
ABBATIS ET CONFESSORIS,
SERMO HABITUS CONSTANTLE.
(Galland., Bibl, Patr. tom. XII.)
Seinpiternus et inzstimabilis Deus, cum cozterna A ipsi pepercit, tantum a Deo terrigenis honorem
sibi sapientia, hoc est, Filio sempiterno, et charitate sili et Filio suo consempiterna, id est, Spiritu san- cto, absque ulla inchoatíonis vel temporis mutabili- tate, vel locorum vel ministeriorum indigentia, sem- per in semetipso beata et immortali majestate sub- sistens. Nequaquam tamen aine congruo sibi * servi- tiorum obsequio solitarius mansisse putandus est, cum manifestissime dicat Apostolus : Elegit nos in Chfisto ante constitutionem mundi (Ephes. 1, &) ; pre- destiuatione scilicet zeterna, non creatione tempo- raria, sed vocatione gratuita, vel indebita gratia. Sed qui semper omnia futura in sua bonitate, et maxime sanctorum angelorum, et bominum societa- tem, prasentialiter contuendo quasi facta disponit ; aiquando etiam przscitam et przdestinatam im- mobili eonsilio creaturam, ad se laudandum, et ex se, el in se, et per se beate vivendum omnipoten- tissimo dignatus est opificio creare de nihilo, et su- per cc'estia quidem beatis spiritibus babitaculum fecit, terram vero futuris hominibus preparavit. Quoruin creationis causam nosse nos convenit, fra- wes Christianissimi, ne, viles vos et abjectos arbi- trantes, pecudum conversatione diguitatem vestram nullificetis.
ll. Deus summe bonus, benevolentia plenus, in- vidi carens, malitia nescius, spiritus angelicos exemplo $ui rationabiles creare disposuit, ut ipsum Dominum su: cognoscentes originis auctorem, di- lectionis ejus pinguedine refecti, In ipso delectaren- tur esse beati. Sed cum de illis aliqui, nondum de ejus dulcedine degustata, seipsos sibi esse princi- pium et caput, vitamque et suavitatem, cursu teme- rario ei stultissimo persuadere sibi prasumerent ; intus inanes et vacui, superbimque pondere pra- gravati, de tranquillissimo celorum babitaculo in hujus aeris tempestuosam turbulentiam, usque in diem generalis et sempiterni judicii, repentino sunt easu deuusi. Sed immutabilis benignissimi Crea- toris voluntas prefinitum beatissimi cetus nume- rum supplere disponens, humanum genus in eorum locum substituit. Quos homines rotione przditos, praecepüs instructos, minis coercitos, proprio dere- liquit arbitrio, ut imitatione Dei prava et iniqua
collatum perdolens, casum quo ipse superbus periit incautis et fallaciz nesciis invidus persuasit ; nt vi- delicet non creatorem sempiternum pro Deo vene- rari, sed creaturam temporalem, hoc est, seipscs sibi pro diis babere delectatione mortifera consen- lirent. Qucd masimum et immanissimum peccatum tanta flagitia et facinora vel etiam crimina sunt subsecuta, ut justitia divina mundum quem omni- modo decoravit ornatu, cum humano genere quod eidem regendo przfecit, aquis diluvii delere decre- verit. Et faceret, nisi multam malitiam nostram ejus immensa bonitas superaret.
Ill. Ergo nec tanta scelera inulta dereliquit, nec tamen creaturam bene conditam penitus consumpsit. Ex omnibus hominibus, uno delecto justo, per cu- jus providentiam, imo suam 4ádmonitionem, talis quidam arca coustrueretur, in qua ipse cum domo $ua et reliqua creatura ad resuscitandum semen competente, in supremis licet periculis se quasi de- functi mundi superstitem remanere miraretur. Cum- que post totius anni paxne circulum przsago nomino Noe nuncupatum, quasi consolatorem tantz, licet jusüssima vindicet:e , de claustri illius. ergastulo crealor miseratus eduxisset, et ipsum cum prole $u3, el seminarium cunctz creature nova benedi- clione ditavit, Jamque renascentibus filiis Adam, revixit et superbia dudum in radice damnata, adeo ut lutei mortales luteo ct bitumine turrim construere molirentur, de cujus cacumine sidereum et immor- tale habitaculum , Deo possessore invito, possent invadere. Cujus tam invicti (ut stolidis videbatur) machinamenti conspirationem tam facile omnipo- tentissima sapientia dissipavit, uL linguis omnium confusione diversissima, vel similitudine dissimil- lima disparatis, nullus consanguinei vel fratris sui linguam intelligere posset. Et idcirco universi per regiones et loca varia disjecti, ut terris et loquela divisi, ita et religione vel potius furore dispersi ; et alii quidem ccolestem naturam homiuum miuiste- riis, Deo auctore provisam, divino cultu et servitute venerati sunt : alii vero mortuis hominibus simu- lacra facientes, malignos spiritus alfidentes eis quasi tutores et fautores animx vel corporis vivorum,
eontemnerent, ac recta et equa retinere curarent. p) licet juste mortalium , dementes colere ceperunt.
impius autem homicida Satanas, qui nec sibimet
Sed adhuc indefessa pietas immortalis et vere dei«
» Servitiorum. Sic edit. Bibl. PP. Paris. tom. XV, pag. 618. At Canis., Basnag.. servitorum.
15 SANCTI GALLI. ABDATIS ET CONFESSORIS 16 tatis. creaturam benigne cond:tam, non usquequaque À Dei idcirco impositum est, quia transierant de
tua miseratione privatam dispulit, sed de medio idololatris deditarum gentium Abraham patrem fu- turorum fidelium, ad se verum et vivum Deum cognoscendum de ccelo vocavit.
IV. Qui incomparabili plenus obedienti»s, divino parens imperio, exiit de terra et cognatione sua, nesciens adhuc quo ire deberet, dummodo Dei jus- sionem expleret. Qua de re hujuscemodi desuper accepit oraculum, quod et terram peregrinationis $ux in possessionem esset accepturus : quod factum est in Judzis de carne ejus, mortali propagine de- scendentibus : et quod in semine ipsius benedice- rentur omnes gentes. Quod in nobis ipsis per Chri- 8tum, ex ejus semine secundum carnem procreatum per Virginem, completum esse gaudemus. 1l.jus igitur fidei in przeputio comprobata: quasi quoddam signaculum eidem patri Abraham circumcisionis imposuit signum. Quo tam diu gentem de ejus fe- more propagatam oportuit insigniri, donec ille ve- niret qui omnes in se credentes ab omni peccato et circumcisionis injuria, sua passione redimeret. Cum sutem populus de illo non modicus exortus, causa famis de terra Clianaan quam incolebant, terram ingrederentur /Egypti, quo Deus unum de * prone potibus ejus, causa multorum salutis, direxit ; per cujus providentiam mundus pene totus alimentorum penuria periclitatus aliquatenus conservaretur; et juxta ritum gentis illius nmilleformia cepissent mon- stra venerari, durissimis etiam operibus premeren- tur ab JEgyptiis : recordatus Deus fidei probitatis- que pairum, direxit ad eos servum suum Moysen, qui, per multa signa et plagas intolerabiles domitis AEgyptiis, Dei populum ad terram patriarchze Abra- ham dudum promissam, coelesti ducatu directus iatroduceret. Cumque de terra illa progressi inter oram Rubri maris et vastissimam solitudinein fessi consedissent , rex /Egyptiorum, damno servitutis amissa stimulatus, congregato exercitu junctisque curribus, eos ita quasi pisces in gurgustio conclusit. Quibus ad Deum verum levantibus vocem, equa maris huc atque illuc divise, iter siccum viantibus praebuerunt. Quod cernentes cultores simiarum et caniformis Anubis, Neptunum jam supervacue pla- canduin sibi putabant, sic undis ia partes divisis. Omnes igitur sequentes vestigia commeantium, b ex- tremo suorum lLarathrum ingressi, novissimoque plebis Dei ad naturale littus. transgressi, ita sunt montibus aquarum involuti, ut nullus remaneret qui factum domi residentibus referre potuisset.
V. Cum autem expensze quas de Egypto secum tulerant Hlebrais defecissent (quod nomen populo
* Pronepotibus... per cujus. H::c improvide omis«a in nova Thesauri Canisiani editione a Basnagio ador- nata, tom. l, pag. ?86.
b Extremo suor. Cotelerius in notis ad Recognit. Clement. Vb. 1, cap. 35, liunc. locum ita restituit : Extremo suorum. barathrum. ingresso, novissimoque plebis Dei ud naturale littus transgresso, eic.
*« Sic eos per desertum, etc. Imitatur sanctus Gal-
gente in gentem, et de regno ad populum alterum), dedit eis Deus panem vel carnes de co-lo, aquain vero vel amaram dulcoravit, vei non habitam de petra produxit, el * sic eos per desertum quadra- giuta annos ad terram promissionis circumdunit, donec desuescerent idololatriam de qua erant edu- cti, et quam ubicunque venirent erant inventuri, a qua sicut et de caeteris malis, de colis illos cavere monuit, et ad se cognoscendum, vel alia bona et justa seetanda di:igenter instructos, tandem iu ter- ram, pollicitaüonis sux: memor, miseratus iptro- duxit. Et ut pridem Itubrum mare, ita modo Jorda- nem fluvium navigabilem siccis pedibus transmeare precepit et fecit. Dumque adhuc qul lizc mirabilia
B viderunt superstites in carne vixerunt, noütia et
cultus verz: Deitatis et divin:e veritotis incontami- nata perseveravit. Illis vero ad patres suos reposi- tis, filii de carne ipsorum propagati, non fidei bo- nem imitati, sed circumpositarum gentium simula- cra colendo, sunt in przcipitium idololatrix& devo- luti. Pro quo scelere daii sunt in manus inimicorum suorum, circumcirca vel longe positoruin. Et cum aliquando pressi justissime, per preces ad Deum patrum suorum fuissent reversi, suscitavit illis ali- quem de fratribus eorum, qui eis et salvator contra hostes, et ad concordiam invicem retinendam judex idoneus existeret. Cumque tnulto tempore influctua- rent, id est, uL cum aliquando illis prosperitas arri- deret, ad venerationes idolorum defluereut : cum vero tempestas persecutionum immineret, ad Deum verum, ad tutissimum portum omni adnisu redire conarentur, :
VI. Tandem dedit illis regem, nomine David, qui et a finitimarum gentium incursionibus defenderet, et timorem Dei, cujus Ipse plenissimus erat, et juxta nomen suum, Manu fortis, continuis retineret ha- benis. Post cujus mortem, cum propter peccatum filiorum ejus, non amplius de duodecim tr.bubus filiorum Jsrael (quod nomen patri eorum, et ipsis idcirco imposituni est, quia visione sua Deus eumdein dignaretur) quam duz tantum, fJenjamin scilicet et Juda, a qua et Judzi sunt appe'lati, posteris David cum paucis sacerdotibus et levitis adhzererent (quo nomine omnes divino ministerio mancipandi), reli- . que vero decem, vel potius undecim tribus per regem una subversorem suum llieroboam nuncupa- (um, et pessimam ipsius progeniem ad immunditiam 4 idololatrie feditatis a gloria sua, Deo scilicet sempiterno immanissima dementia recesserunt. Qui et tradidit eos in manus inimicorum suorum, quibus subjecti, idola sunt etiam qui nollent adorare com-
las auctorem Recognitionum Clementinarum, 1. c. , apud quem sic legimus : Per (ongos eremi plebem ducit eníracius, ut quadraginta annorum exercitiis, mala ut eis ex /Egyptiorum moribus usu longi temporis inoleverant , innovatione mutatg consuetudinis ab- oleret.
4 ]dololatrie, Fortc idololatrice faditatis.
17 SERMO. £8 pulsi. Sed et fldelissimi David propagatio ad iufide- A et propter peccata. in. seculo remanentium primum
litatis malum non post multum temporis aberra- vit; adeo ut et ipsi reges el sacerdotes, neglecto unius veri Dei cultu, Saturnos, Junones, turpissi- mumque Priapum, in ipsa Hierusalem, quam civi- tatem cum templo in sanctificationem sibi delejit, acti furore venerarentur. Propter quod competenti satis talione impie derelictus ab eis, juste dereliquit eos Deus in potestatem paganorum, ut impleretur quod eis antea comminabatur : Sicul servistis. diis alienis in Lerra vestra, sic servielis diis ulienis in terra »on vestra, qui non dabunt vobis requiem (Jerem. v, 19; xvi, 15).
VII. Sed et tunc non oblitus fidei Abraham ct David, aliquos ex iis, pro reliquiis, in terra sua reti- nuit, templumque suum in Ilierusalem ad tempus atiquantulum conservavit, donec, peccatis eorum ercebrescentibus, etiam ipsum cum civibus et civi- tate mereretur incendi. Sed neque tunc eos usque- quaque divina deseruit clementia ; quin imo de fa- villis et ruinis urbis evers:e quosdam reservavit, quibus aptissime propheticum illud conveniret : Fucti estis. quasi torris de incendio raptus, et nec sic redistis ad me, dicit Dominus (Amos tv, 41). Quod quidem in eis quos in terra sua residere fecit, com- pletum cognovimus, ut peccata peccatis addentes et se mutua czede vastantes, ultima necessitate, ut sibi videbatur, compulsi in Egyptum quasi reser- vandi, contra vetitum divini oraculi, vere truci- dandi confugissent. Qui vero a rege qui superbiam eormm Dei voluntate domuerat, in captivitatem longinquam fuissent abducii, ibi ad Deum Patrum suorum ex toto corde conversi, ita tribulationis igne decocti sunt, ut nec igne materiali ab ipsius possent amore divelli.
VIII. Tandem ergo misericors et miserator Do- minus, tam graves corum labores miseras, regum adeo animos qui eosdem in captivitate tenuerunt, ad indulgentiam et relaxationem voluntariam illorum permutavit, ut de publicis reditibus et arariis plu- rima impendi preciperen!, in adminiculum ad ter- Tam suam revertendi, ei templuin Dei in ea demum resiauraudi. Sed heu! prol dolor! cum legem Dei vel ceremonias, in quantum 23 finitiinis, imo a com- mixtitiis hostibus impediri non poterant, sedulo cu- rassent observare ; quod nullus unquam vel excogi- lare potuisset, repentino casu rex nefandissimus Graecorum, utputa, pr.evius et pr:co * malissimi Antichristi, eos ita oppressit, ut non nisi manu cc- lestis [Imperatoris se ullo modo ulterius crederent allevari. Qui et tanto miracu'o ab immanissimorum, diversissimorum atque innumerabilium adversario- rum eos impelu liheravit, ut pauciss:mi de Jud:eis, plurimis eorum interfectis, reliquis qui manere po- terant non parum incuterent ubicunque terroris. At cum illi qui talibus flagellis eruditi Dominum pa- trum suorum metuere nossest, diversis casibus ab- sumpti, morte sua mundum reliquissent orbatum,
viles personz de successoribus eorum populo Dei pracerentur, postea vero et ipsi alienigenis misce- rentur, vel potius servitutis ejus jugo subjicerentur, necessarium erat ut ipsa divina Sapientia per quam cuncta sunt facta, reficiendo generi humano per se ipsam consulere diguaretur.
IX. Sed quia in sua incomprehensibili majestate natura illa divina ab infirmis et mortalibus compre- heudi non. joterat, mira pietatis dispensatione pro- curavit, ut nostre infirmitati mortali, manente ta- men incommutabilitatis sux» potentia conformata, de incorrupte Virginis utero nasceretur, et consueto nobis more usque ad juveniles annos ztate et incre- mentis, gratia vero et sapientia singulari perveniret.
B Nec tamen cum carne sua deitas illius esset obum-
brata, per totum potuit humanis mentibus abscondi, his duitaxat qui eum cognitum suscipere voluissent. Quaudo et in. hora nativitatis illius angelus Domini cum magna claritate pastoribus gentis ipsius appa- ruit, et ortum ejus omnibus gentibus profuturum nuntiavit ; in qux verba eidem angelo multitudo eq. lestis militi: occinuit. Sed et ipsa hora in remotiori-- bus Orientis partibus, sapientissimis et astrorum guaris hominibus nova stella inopinato apparens, eos ad ortum novi regis atiraxit. Nec non et quadra- gesimo nativitatis ejus die, cum eum ad templum Dei, pro solemni ejus gentis consuetudine, meter Virgo prasentandum deferret, ibidem a sanctis ho- minibus mundi Salvator est agnitus, ct ab cis czete-
C ris fidelibus nuntiatus.
X. Duodecimo quoque ztatis anno, cum in eodem templo parentibus remaneret ignaris, videlicet sesti- mantibus iuter cognatos el notos eum secessisse de urbe, sed eo non invento, regredereniur ad templum, et ibi eum post triduum in mcdio doctorum sapien- lissime se agentem reperissen!, interrogante inatre cur eam dolentem reliquisset, respondit : In his qua Patris mei sunt, oportet me esse (Luc. x1, 59) : utique insinuaus templum non niinus ad se quam ad Deum Patrem pertinere. Trigesimo vero ex quo inter lio- mines conversari caepit anno, ad baptisma serwuli sui properavit, ut ex eo scilicet sequacibus suis exemplum tribueret, ne quis ab inferiori persona baptizari contemneret, quando ipsum Dominum et Deuni 8uum famuli sui manibus baptizatum memi- nisset. Sed quia non aliqua sui necessitate, sed hu- niilitatis propagand:e gratia voluisset in aqua lavari, ecce Deus Pater cum vece de celo delata contesta. tus est, dicens : /lic est filius meus dilectus, in quo mihi complacitum est : ipsum audite (Matth, im, 17, xvii, 9). Et Spiritus sanctus, cujus jam ct opere con- ceptus est, ad declarandam sanctitatis ejus innocen- tiam, in co'umbx super eum specie descendit.
Xl. 1ta ergo Christus homo glorificatus et confor- tatus ad prelium cum diabolo conferendum, qua- draginta dierum jejunium exacturus, abiit in deser- tum. Quibus expletis, callidissimus adversarius, ex
4 Malissimi. Sic citata editio Parisiensis. Basnagiana vero, malignissimi, minus recte, ut videtur.
19 SANCTI GALLI ABBATIS ET CONFESSORIS 20 aliquibus, ut creditur, humani corporis gestibus aut A duodecim corbes ad testimouium tanti mirsculi far-
babitu, illum esurire persentiscens, et idcirco bomi- hem eum tantum esse reputans, sed propter vitam innocenter actam super homines formidans; hac arie illum aggreditur, ut si quidem esuriem suam pane de lapide facto, ut ipse suadebat, consolari potuisset, divina in eo potentia deprehensa, ab ejus injuriis et insectationibus quievisset : si in tanta ne- cessitute nec se ipsum recreare quivisset, puro tamen homine comprobato, non minus eum sibi quam cx- teros mortalium obnoxium consideraret. Sed admi- rabilis magister pietatis ita versutias ejus elusit, ut, nec in panes lapidibus permutatis, divinitatis in eo deprchenderet insignia, nec impossibilitate confessa, ad nostra animaretur infirma, dicens quod vita ra-
cirentur. Mare quoque siccis pedibus ambulavit, et fetentes mortuos de sepulcro suscitavit, et ad con- vivium vocatus, aquas in vina mutavit. Et super hzec omnia, Pater de codo, quondam, discipulis audien- tibus, interdum vero turbis infinitis astantibus pari- ter et auscultantibus, eum Filium suum commen- davit, et se illum jam clarificasse et adhuc clarifica- turum promisit,
XIV. De doctrina vero ejus quis aliqnid digne commemoret ? cum et discipulls suis talia mandata proponeret quze vix aut nequaquam liumana possibi- litas, nisi vi valida Dei ipsius adjuta vel attracta, posset exsequi, et onini sexui vel conditioui tam le- via et ita salubria ipsa monita intimare curaret, ut
tionalis anim:e non tantum in materiali consistat aJi- B nullus omnino, nisi inultum ignarus et per omnia di-
mento, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. iv, 4).
XII. In hoc ergo conflictu certior faetus quam ante fuerat, diabolus per ostentationem inanis glo- rie qua plurimum delectari mortalium mentes agno- verat, divinitatem Christi se explorare posse puta- Dat - assumpto eo et super fastigia celsissimi templi posito, suasoque ut inde, si Filius Dei esset, se prz- cipitem daret, et non lederetur. Ad quem bellator invictus hujusmodi tempera:it eloquium, ut nec Fi- lium Dei se negaret, nec diaboli su:sionibus consen- tiendum esse doceret, dicens: quia san: mentis pon essel ut quisquam Dominum et Deum suum ten- tare presumeret. lgitur et in hoc elisus ceitamine iuimieus, per avaritia qua mundum se peremisse gaudebat, et Christum sibi subjugare non diffidens, ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, eo pacto ut si pro his accipiendis ipsum prostratus adoraret, talibus ab eo donatus abiret. Quam imma- nissimam blasphemiam magister humilitatis exhor- rescens, turbida indignatione monstrum ncfandissi- mum a se repulit, dicens : religiosi cordis esse, Dominum Deum adorare, et illi soli servire. Cujus vi fulminis attonitus adversarius, et ab eo recessit usque ad tempus (Luc. wv, 15). Victoriosissimum vero Regis nostri triunphum admirantes angeli, debitis eum venerati suut obsequiis.
Xill. His crgo ita peractis, Christus Dominus ai homines regressus, secundum Scripturam, operatus est salutem in medio terre (Psai. uxviu, 12) : eacis visum restituens, surdis auditum, mutis loquelam, leprosis emundationem ; mancis opillcia, da monia- cis mentem, paralyticis vigorem, claudis gressum, et mi!le siue nomine morbis omnimodam impertieus medelam. Quin et sequentium quatuor millia de se- ptem panibus el paucissimis piscibus saturavit ; ali- quando vero de quinque panibus et duobus piscibus ita quinque millia virorum, excepta mulierum et parvulorum immensa numerositate, replevit, ut de fragmentis rcliquiarum, qux de his pauculis rebus jster manus et dentes convivapntium succrcverant
* Multo plura, Canisii editio Basnag., male, multa plura.
vina gratia vel protectione indignus, a regno Dei de- beat excludi. Denique ipsis apostolis et eorum sequa- cibus ita bonum virginitatis arripiendum persuasit, ut boc scirent non humana industrie, sed muneris esse divini. Abrenuntiaüonem quoque omuium fa- cultatum et affectionum sic eisdcin aggrediendam in- timavit, ut se cognoscerent et in hoc szculo * multo plura quam reliquerant accepturos, et in futuro vitam vternam possessuros, ct in die magni judicii cum ipsu judices esse venturos. Ceteros autem fideles docuit, ut bunilitate, mansuetudine, pace, miseri- cordia, justitia vel patieutia ^ deos suos, et sibi re- guum Dei, persecutiones eliam improborum, si ita necessitas incumberet, sustinendo acquirere non las- sarentur. In commune autem cunctis preceptum de- dit, ne fratribus irati conviciorum maledicta in eos jacularentur, vel his occasionibus non amputatis, ad homicidia laberentur. Et ne quis uxorem proximi sui impuro contueretur oculo, et idcirco maculari pos- set adulterio ; et ne temere jurare prasumeret, ne forte peujuraret; nec quisquam obstinate adversario uo resisteret, et inde non solum anima, sed et cor- poris periculum incurreret.
XV. Porro. autem perfectioris vitae cupidis, etl regnum ccloruin avidis, ita nuditatein el contemptum terrenorum indixit, ut tamen nequaquam haec sibi defutura confiderent; cum cateros Christia:;os his abendantes ita ad illorum accenderel obsequium, ut quicunque illorum hzc suis pauperibus iministraret, ipsi Christo et Deo Patri se impendere non dubita- ret. Fictos autein Dei cultores, et de generis nobili- tate gloriautes, hypocritas et genimina viperarum nuncupavit. |psos quoque sacerdotes, qui pietatem
" momine pretendebant, et malitiam in corde conte.
gebant, ezcitatis notavit, et czecgrum duces redar- guit, et mullum conven:enti comparatione sepulcris dealbatis assimiles devicit, qui a foris quidem appa- rent bominibus pulchra, intus vero p'eua sunt omni spurcitia. Nec non et Pbaris:eos qui sibi justi vide- bantur, et aspernantes caeteros, poenitentiam pecea- torum recipere noluerunt, ita confutavit, ut se ipsum
b Deos suos, ct sibi regnum Dei. llaàec in mendo cubare videntur.
M SERMO.
diceret ideo venisse, non ut justos, sed peccatores et A turati, petiverunt prasidem, ut euin crucifigi pras-
perditos inquireret et salvos faceret. Et se esse ve- rum Dei Filium, non solum attestatione signorum et incomparabili sapientia manifestavit, sed etiam prophetieis litteris ac ipvictissimis allegationibus approbavit : sed increduli Judi quoiies in sanctis suis Deum contemnere non tiinuerunt, nec ab unico Filio ejus malitiz? sux: machinamenta continuerunt, injuriis eum lacessentes el maledictis, iusuper et la- pidibus eum insectantes. Cum ergo incorrigibiles cos pervideret, cum discipulis suis secedens ab eis seorsum, ruinam miserorum jan jamque incumbere, sel et mundi totius (inem non longe post futurum renuntiavit : et se pro salute generis humani cito crucis patibulum subiturum, et die tertia se resur- recturum esse prophetavit.
XVl. Interea gens impia unum de discipulis jam dudum avaritia morbo corruptum, promissa pecu- nia, ad proditionem magistri et Domini sui protra- bere curaverat : dum ille diabolo plenus, et jam ultro ipimicis eum tradere paratus esset. Captata igitur opportunitate quando sine turbis quie illum frequentissime sequi solebant, ita ab adversariis capi, li;ari, trahique potuis-et, ut evadendi vel defen- dendi faeulias ei, sicut illis videbatur, non esset ; post orationem quam valde prolixam pro salute n0:tra Deo Patri profudit, obviam persecutoribus suis processit, et quer quarerent interrogavit. Qui cum se Jesum (quod nomen ejus erat propitium Leg. proprium ) quzrere dixissent, et ille se csse responderet, iterum atque iterum retroacti abierunt, et ceciderunt in terram. Sed qui ad hoc venerat, ut passione sua nos ab zierna damnatione liberaret, tandem aliquando, majestatis su: potentia ad tem- pus abscondita, in potestatem furentium se sponte permisit, ut indeb:ta morte sua nos ab omnibus de- bitis peecatis absolveret. Captum ergo et ligatum impii ministri ad tribunal Pilati praesidis perduxe- runt, quod gentem illorum subverteret, et tributa Czsari dare prohiberet, et Christum regem se esse diceret ; et. idcirco judex ipse, si amicus Cesaris esse voluisset, talem vivere in sui condemnationem capitis permittere non debere!. Tum ille, necessitate compulsus, dedit illum militibus suis ad illudendum. Qui irrisoria veste, veluti qui regium sibi nomen usurpare presumeret, induens (Forte , induentes), et corona spinea pro diademate coronatum, quin et arundine pro scepiro imperiali dexteram comple- tum, sputis in faciem illius projectis , et colaphis alapi«que creberrimis, ferulisque ex:dentibus eum injuriantes, et regis nomine salutantes ; insuper et singulorum nomina prodere velatum postulantes : quasi vile mancipium (ut interim Dei Filium taceam) maximum prophetam, et tantorum effectorem siguo- rum, sapientissimumque virum turpissime tractare studuerunt ; et ita illusum, imo castigstum, et ut apertius quidem dicam, mortificatum prefecto suo iterato illam prasentaverunt.
XVII. Jude! vero nccdum tantis ejus injuriis sa-
ciperet. Quod cum ille ssepius abnueret, dicens : Ja eo se nihil dignum morte invenire (Luc. xxn) ; tune impia gens et cuntis abominanda, tali maledicto se damnavit, ut imprecarentur sanguinem ejus venire super se et super filios suos (Matth. xxvii, 25); adji- cientes quia ipsi legem haberent, et ille secundum legem deberet n ori qui sc Dei Filium przsuimptuose faceret : sed ne verbo quidem simplici diceret, nisi eo modo ut ipsi ex operibus qu:e in nomine Patris sui faciebat metirentur, aut conjectarent, utrum tantorum mirabilium operator Filius Dei dici et credi merito deberet. His igitur preses tremefactus, et maxime propter illud constrictus, quod quasi maxi- mum et iutolerabile sibi metuebat objectum : Sí
D hunc dimittis, non es amicus Cesaris (Joan. xix, 13),
adjudicavit fieri petitionem. eorum (Luc. xxinm, 94).
XVIII. Tunc imposuerunt ei crucem quam ad lo- cum usque portaret; sed tamen quasi honorantes et conipat'entes ei quem tam indigna morte perimere satagerunt, eoegerunt quemdam alienigenam cru- cem ferre post illum. Et cum venisset ad locum qui Calvariz dicebatur, pro eo quod ibidem ad mortem condemnati truncari solebant, Christum Dominum - crucifigentes; ut ex hoc turpissima mors redderetur infamior, latrones unum a dextris, alterum suspen- derunt a sinistris, et his verbis irridere gaudebant : Alios salvos fecit, se ipsum non polest salvum facere (Mauh. xxvii, 42). Unus etiam de latronibus, simili
QC bacchatus iusania, dixit ad illum : Si tu es Filius
Dei, salvum fac te ipsum ct nos (Luc. xxni, 39). Alter vero, cujus Deus illuminare dignatus est mentem ad cognoscendam veritatem presentem, increpabat s0- cium, et obsecravit Doininum pendentem, ut suimet in regno suo meminisse dignaretur. Cujus credulam mentem et os confitens Christus approbans, eodem die secum in paradiso illum spopondit adfuturuim, Dum hzc Creator a creatura quam rationabilem coudidit, pertulisset, irrationabilia ct insensibilia majestatis ejus nutu conterrita, defectum sui mor- talibus minabantur : cum ct sol in tenebras sit. con- versus, ct terra inola, et petras sciss:e, et monu- menta aperta, et rerum natura turbata, qua inju- riam Dei ferre non sustinebat. Post bxc vero cum
D omnia reliqua quz fieri oportuerat essent impleta,
ut consummaretur Scriptura quod aceto potandus esset, sitire se dixit, el cum accepisset acetum, et suum spiri um in manus Patris connmendasset, dixit : Consummatum | est, et sic inclinato capite tradidit spi- ritum (Joan. xix, 90). Et honorifice sepultus ab amicis, cautissime servabatur a custodibus, metuen- tibus videlicet ne die tertia, sicul ante przdixit, re- surgere potuisset. '
XIX. Sed angelus e coelo veniens, milites sepul- crum evigilantissime custodientes mortuorum instar gtupefactos reddidit ; et post modicum recreato ani- mo et spiritu, testes gloriosze resurrectionis ejus ef- fecit. Porro interim cum ipsi jacerent ut. exanimes,
25 SANCTI GALLI ABBATIS ET CONFESSORIS 2€ pias cüm aromatibus ejus * corrumpendi corporis A fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemna-
visitatrices idem angelus gratanter affatus, ne time- rent hortatus est. Et quia Dominus Jesus Christus devicto mortis imperío resurrexit certo pate'ecit 5 in- dicio, et ut locum viderent ubi positus erat Domi- nus, admonuit. Quo cum intrarent, viderunt duos angelos in albis sedentes, unum ad caput, et unum 3d pedes, quondam ibi requieicentis, et modo re- surgentis, inde auctoris :eternz vitse. Cumque pa- vefact» coepissent egredi, aufugere cupientes, oc- currit eis ipse Dominus; benignissime salutatas ad discipulos suos devicta mortis nuntias destinavit. Et eodem die Petro specialiter apparuit. Qui et duo- bus ambulantibus, et de se sermocinantibus convia- tor effectus, de Scripturis asseruit quia sic oporte- ret Christum pati, et resurgere a mortuis, et ita in- trare in gloriam suam. À quibus etiam invitatus ad coenam, in fractione pauis est agnitus, cum ob cazci- tatem cordis prius videretur ignotus.
XX. Sero quoque cum factum esset, ipsa die ap- paruit apostolis suis, et eis gaudia pacis mandans insufflavit, et dixit : Accipite Spiritum sanctum : quo- rum remiseritis peccala, remilluntur eis, el quorum relinuerit.s, retenta sunt (Joan. xx, 82, 235). Ad con- lirmanda quiu etiam corda dubitantium, qui se pu- tarent spiritum potius videre quam corpus, osten- dit eis manus et pedes rccentissima pass onis signa retinentes, ut indubie resurrectionis ejus fierent idonei testes. Sed illis adhuc non credentibus et
Liur (Marc. xvi, 16).
XXI. Et quia irriiatores Dei et increduli Judzi, et gentes idololatrig dediti sign'serant ad fidem nu- triendi, dedit apostolis suis virtutem super omnia da monia, et ut languores curarent, ezcos illumina- rent, leprosos mundarent, ipsos et mortuos resusci- tarent; et przecepit illis ut annuntiarent regnum Dei appropinquare. Et quia cunctis gentibus et linguis novam lanc doctrinam predicare debuerunt, dedit eis diversarum linguarum agnitionem. Quin etiam ipsis et eorumdem fidei sequacibus multo majora promisit et concessit, ita ut dum plurimarum língua- rum hominibus in una loquerentur, a cunctis intel- ligerentur, et umbra illorum transeuntium infirmi sanarentur, et sudariis vel cingulorum (imbriis ne- quam spiritus fugarentur. Sed cum lizc in alia re- gione, lioc est, in Galilea, vel ante passionem, vel post resurrectionem suam discipulis edidisset ; ut in vicinia ejus loci ad alta coeli conscenderet, ubi cru- cis ignominiam pau'o ante subiit, atque ipso quoque nomine dispensationem incarnationis , passionis , resurrectionis, ascensionis in celum fidelibus ape- riret : Dethaniam, que domus obedien:i& dicitur, unde celos peteret, cum apostolis invisit, doctore gentium quid siguificent exponente : Jesus Christus factus est obediens usque ad mortem, mortem. autem crucis; propter quod et Deus. illum exaltavit. (Phi- lipp. n, 8, 9). Cumque illum qui convenerant inter-
wirantibus prz» gaudio, ut per effectum comestionis (? rogarent si dies judicii et manifestatio regni Dei jam
veritas patesceret carnis, interrogavit si haberent aliquid ad manducandum. Cumque obtulissent ei partem piscis assi et. favum mellis, manducans co- ram illis, reliquias dedit eis, et commemoravit bac eis esse verba que ante passionem suam prz»4ixe- rat, quomodo necesse est sua morte mortis impe- rium dissolvi, et in sua resurrectionis agnitione poe- witentiam el remissionem peccatorum cunctis gen- flbus przedicari; nec non et ipsos adhuc glorios:ssima Spiritus sancti missione roborari promisit. Nec tamen ita instructos et tali promissione consolatos mox »bscessu corporali discedere voluit, sed per quadraginta dies in universis argumentis eos visita- vit. Nunc foribus clausis, in medio eorum consistere; nunc vero per totam noctem frustra in piscando la- borantibus, ipse stans in littore multitudine pis- cium rete eorum compleverat ; et inter prandendum beato Petro post claves regni coelorum ac retentio- nes relaxationesve peccatorum, ovium suarum cu- Pam precepit, et quia pro earumdem cura ovium crucem subiturus esset intimavit. Deinde in montem quemdam secutos in fide .solidavit, et. przecepit ut irent docere omnes gentes, el baptizare eos in nomine Patris, et Filii ei Spiritus sancti; docentes servare omnia (Matth. xxvi, 19) quecunque ipse manda- verat. illis, et ait illis : Qui crediderit ei baptizaius
* Corrumpendi,
Exscriptoris mendum. Rescribe inungendi.
immineret, dicebat : Non esse illorum, vel cujus- qvam mortalium ; sed ne ipsorum quidem ange'o- rum, nosse tempora el n:omcnia, qug Pater posuit in sua potestate (Act. 1, 7 seg.); potiusque in civilatàa Jerusalem adventum sancti Spiritus eis exspectare precipiebat. Quo spiritu roborati, testes illi essent primum ju eadem urbe, deinde in tota Jud:a el Samaria, ad postremum vero usque ad ultimum terre. Et his premissis, elevatis manibus suis be- nedixit illis; et cunctis nihil minus opinawntibus, quasi pennis columba incorruptibile corpus suuin libravit ad celum. Cujus rei mox duo angeli, hoc est, quia ccelum penetrare!, astipulatores as iter unt, et quia in eadein * pecie qua assumptus est ab illis, ad
D judicandos vivos et mortuos venturus esset, dixe-
runt. Tunc ut sibi a dominatore celi preceptum erat, Jerusalem ingressi, sancii Spiritus adventum suspensi prestolabantur. Qui decima posthac die venit, et scientie perfectione illos edocuit, et lin- guarum varietate donavit, et adversus rabiem per- fidorum roboravit : congruentibus ad hzc signis ostensis, sono videlicet flatus vehementis, et lin- guis igneis; cujus auctoritate confortati, resurre- ctionem Doinini nostri Jesu Christi auctoritate pro- phetiea comprobantes, mille Judeorum eodem die ad fidem convertuntur. Et in sequentibus aliquot
b Indicio, lta ex contextu rescripsimus. Edit.
male, ut videtur, judicio.
25 SERMO. og millia. Quamdam vero turbam sacerdotum obedire A aut homicidium, vel convicium conferre, aut falsum
[dei persuaserunt.
XXII. luterea vero dum omnia supra dicta fie-
ent, dimisit Dominus omnes gentes ingre/i vias
$UaS, el diversissimorum errorum opinionibus im- pleri; ita ut quidam solem et Innam et stellas, mi- nisteria videlicet humanis usibus attributa, divinis bonoribus celebrarent. Alii vero majore dementia capti, non solum aurum et argentum, sed el ligna et lapides, quadrupedia, serpentia seu volatilia, et ipsa terra virentia, pro Deo auctore venerarentur. Tandem ergo pius creator omnium, quando et nos ipsos adinventionum et pessimorum actuum nostro- rum pigere deberet ac t:edere, direxit ad nos apo- stolos suos qui docerent nos ab his vanis converti 3d Deum vivum et verum, et exspectare Filium ejus de celis, et in perceptione Spiritus sancti quem in Christo regenerati percepimus remissiorem pec- catorum conseqni nos crederemus.
XXIIL Hujus igitur legationis nos indigni nostris temporibus vicem gerentes, obsecramus pro Chri- $10, uL sicut quondam in baptismo, ita semper abre- nuntietis diabolo et omnibus operibus ejus, et omui- lus pompis ejus ; et coguoscatis unum verum Deum Patrem semper in celo regnantem, et sempiternam Sapientiam ejus in tempore pro nobis incarnatam, €i $-ncium Spiritum xternz; pignus salutis in. hac vobis |eregrinatione concessum ; a'que iia vivere curetis, sicut. Dei filios decere cognovistis, devitan- tes guiz& concupiscentiam, et ebrietatis insaniam, loruicationis immunditiam , avariti:e idololatriam, ir: vesaniom, tristitie nebulam, tadii rancorem, invidiz rubizinem, inflationis inauitatem, superbiae subversionem ; et nullus cuilibet Cliristioano furtum
* Fede. V.snag. edi.io, perperam, (ede.
testimonium de qualicunque crimine prxsumst inurere; sed sitis invicem benigni, et donantes vo- bismetipsis, X sicut Deus donavit vobis peccata vestra, Et delicta praeterita penitentie remediis vel eleemosynazum largitate redimentes, imminen- tia cum Dei adjutorio pr:cavere studeatis. Scien- tes et diem generalis judicii jam jamque proxima- re, et incertam singulis exitus sui horam impen- dere. Et quidem magni judicii novissima dies cun- . ctis est mortalibus expavescenda, ut puta in qua nihil incorrectum absque zternali poena remanebit inultum.
XXIV. Sed non minus cunciis sapientibus qua- tidianum Dei judicium formidandum est, quo et
B quosdam probandes dispensatorie reliquit in muudo
ad tempus, quosdam vero Lis juste condemnatos obliviscitur in perpetuum. Alios quoque diu jacen- tes in criminibus manu misericordie sus levat : alios autem de peracta justitia przesumentes ^ fced:e quondam passioni concedit: hos vero quocunque verbere coercitos usque in finem ab omni prorsus scelerum labe cus!'odit. Quocirca sub his Dei judi- ciis unicuique in hac vita metuendum est, ut in fu- turo judicio ab omni metu peccatorum et mortis absolvi mereatur. Deus omnipotens, qui omnes homines vult salvos fieri, et ad. agnitionem veritatis venire (1 Tim. un, 1), qui hec per ministerium lin- gui nostrz auribus vestra fraternitatis infudit ; ipse per gratiam suam eadem in cordibus vestris fructi-
C ficare faciat, cooperante Domino nostro Jesu Chri-
sto, et Spiritu paracleto. Benedictus Deus in sxcula. Amen.
APPENDIX.
EPIGRAMMATA sco HYMNI SACRI ANTIQUORUM PATRUM MONASTERII 8. GALLI,
BERNARDI, COLUMBANI, ECKERARDI, HARTMANNI, NOTKERI BALDULI, NOTKER! MEDICI, RATPERTI, STRABI GALLI FULDENSIS, TUTELONIS, WALDRAMMI, ANONYMORUM;
À CANISIO PRIMUM EX VETUSTISSIMIS M8. CODICIBUS SANCTI GALLI EDITA.
CANISIUS AD LECTOREM.
Illustrium virorum monasterii Sancti Galli sacra carmiva ubi vidi, digna censui luce, tum ob erulli- tionem, tum ob pietatem , et vel maxime propter venerandam antiquitatem, Ejusdem judicii fuit nobi- lissimus Marcus Yelserus, qui in litteris quibusdam scribit, hzc sacra carmina sibi apprime placuisse, . ita wi interdum pene lacrymas excusserint, antiqua
pieta'em cum nostris temporibus conferenti , ita enim loquitur Velserus. Dehemis hiec carmina R. P. Jo- doco Metz'ero, monasterii Sancti Galli professo, et sacrorum canonum doctori, qui misit libellum ms. quem studio et. amore antiquitatis conseripsit, vo- catque Memoriale illustrium virorum Sancti Galli, in cujus prima parte illustres sanctosque viros ejusiem
91 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. 28 monasterii, 'n seeunda abbates compendio describit A sunt. isla, ante annos 500, 609, 700 et 800 . esse
ex variis auctoribugz, nec uou ex ms. antiquis monu- mentis, cujus libell, beneficio usi, hinc inde quedam excerpsimus, et addidimus, ut quis quisque fuerit , facilius pateret. Tertia vero pars continet sacra car- miun, quz quanta fide ex ms. Codicibus deprompse- rit, patet ex pr:efatione illius, quam pr.emisit, ideu- que hic eam subjunximus :
IN HYMNOS SACHOS DIVI CALLI PATRUM PR.EFATIO JODOCl! METZLERI.
Minimam hanc et veluti extremam partem, hymnos videlicet sacros , ex innumeris qu& antiqui Patres Saneti Gall: monachi sapienter dixerunt , et. suaviter decaniaverunt , vel ideu descripsi, ut et milii mnemo- synon aliquod conficerem , et ul que ob edacem tem- poris injuriam sallem secundum aliquam swi partem videbantur brevi quasi peritura, ea hac opera mea vel aliqualiter servarem ; et demum ut que adeo erant disjecta et dispersa, in unum quasi corpus redigerem , atque adeo hunc libellum tertium veluti in. exemplum statuerem. eorum quorum superioribus duobus sepius wmemineram. Unde nihil penitus huc intromissum est, quod non esset jam olim veneralionis titulos consecu- (um, vcl ex auctoris sui fama, vel ex bonitate et anti- quitate sua. Certe ipsos Codices, ex quibus descripta
descriptos scimus, et ex ipsis Codicibus, et ez snti- quissimis librorum indicibus seu (ul appellant) re- gistris, quibus certisá mum lestimonium tulit magnus ille Tergesiinus presul /Eneas Sylvius, qui postea ponlifex maximus renuntiatus, nominatus est Pius 11, dum ad Greg. Hamburgensem jurisconsultum episto- lam 120, lib. 1, sic scribit : Inveni. apud Sanctum Gallum , qucd Suevorum est oppidum , in veteri mo- naslerio bibliothecam pervetustam , ubi et libros reperi ornatissime conscriploa , quorum auctores fuerunt Theutones. Hec igitur cum ita sint, non offendetur lector quedam minus. subtilitate (evia, cum conspicit rerum pondere esse gravia ea ipsa tam ubique ; mira- bitur vero aliquos saliem ez illis in etate tam barbura tam bene [usisse et tam Latine, et ubique meminerit idem lector, cum omnia ista ad cultum divinum fuerint a Patribus diclata, magis spectari res quum verba, (anum musicam quantum prosodiam. Etsi voro integra scripserunt aliqui hujus generis volumina, et adsint seorsim etiam multi alii el hymni, et epigrammata, illa tamen describere non statui ; hec autem, quod nec scirem fuissentne auctores. ipsorum monachi Sancti Galli nec ne, huic opusculo inferre nolui. Ex Sancto Gallo 1600, die & Aug. Hsec Metzlerus.
BASNAGII DE HIS CARMINIBUS OBSERVATIO.
Hzc poemata varios habent au;tores : priora sunt llartmanni. Reprehendit Canisium vir eruditus iuter Anglos , quod illum Hartmaunum, non Hart- mutum appellaverit, qui fuit Rodulp';i Burgundionum regis consanguineus, abbas Sangallensis post Gri- moaldum anno 872 electus, quique post undecim annos munere sese abdicavit. Notat vir eruditus non modo carmina quzdam edidisse, sed el Vitam Vibo- rade sub ejusdem nomine haberi seculo Benedictino quinto. Sed an hzc vera sint dubito.
temporibus ediderunt. Prefuerat ab adolescentia Scholis Sangalleusibus ita studiosus , ut missas et cursum saepius omitteret ,. quippe bonas se missas audire dicebat , cum eas agere doceret (Eckerhardus, de Vita Notkeri, c. 21). TLanguidus circa claustra ibat, nec tamen docere desinebat, inquit Eckerhar- dus, 3 quo Ratpertus appellatur; nunquam ad capi- tulum nisi vocatus venit; cum puniendi munus ipsi demandatum est, impunitatem labem monasterii nominans, scripsit librum de casibus monasterii
Primo distingui debet Harunutus abbas ab lfart- (? Sangallensis a temporibus Columbani ad Salomonem
mauno monacho, Sic enim Eckerardus in Vita Not- keri (Cap. 15) : Temporibus Grimaldi canonici abbatis et Hartmoti conabbatis ejus. Hic habes llarumutum jam conabbatem Grimaldi, post cujus obitum factus est abbas szcularis, ut fuerat ipse Grimaldus archi- capellanus Ludovici Pii. Ab eo dis inguuatur eodem capite bini Hartmaani, quorum prior consilio magnus Litaniam sanctus humili prece texuit et Melodiam fe- cerat. llic commonachus Notkeri ab abbate interro- gatus circa Salomonem episcopum , qui cappam monachalem indicere volebat quam ad fores claustri deponeret , responsum fecit :. llegula nostra non similitudinem monachi, sed monachum quarit. Is fuit pro-abbas et tandem abbas post Salomonem. Alter HW irimannus Junior fuit poeta, operaque ediderat in Ecclesia «ani solita. Versus qui hic colliguntur sunt Hartmanni Senioris, quanquam et aliqua Hartmanni Junioris potuerint caeteris inseri.
Secundo nec llartmutus nec Harunannus ille, de quo nunc agimus, Vitam Wiboradz virginis scripsit. Tertius fuit Hartmannus , seculo decimo desinente vel undecimo scriptor. Facile probatur ex ipsa Wi- borad:z Vita (Sec. Ben. v, p. 60). Eckerhardus ab Udalrico Augustano pr:ssule impulsus, multa quae de Wiborada audiverat scribere inchoavit senio jam confectus et gutta, ut loquuntur, hoc est, podagra miris modis vexatus. lilius Eckerhardi qui obiit an. 978 opus confecit aut descripsit llartimanuus, Vixit igitur tertius ille Harimannus post Ecke: har- dum, uudecimo szculo, a geminis Hartmannis qui sieculo nono poeticen colebant plane diversus.
Quidquid sit, fuere in monasterio Sangallensi duo Hartmanni seculo nono poete, qui precipue hymnis ei litaniis exarandis studebant; senior Hartumannus Ob eam rein przcipue laudatur.
ll. Secundus inter poetas Sangallenses recenseri debet Rapertus, quem nescio qua ratione omiserunt literati omnes qui Bibliothecas Ecclesiasticas his
usque, de quo inferius. Dictaverat litanias pluri- mas, quz? canebantur diebus Rogationum ; inter eas autem principem locum obtinebat illa sspius lau- data: Árdua spes mundi, qua hic apud Canisiumn cum czteris legitur. Ubi mortem instare seusit , commisit animam quadraginta discipulis, qui tuuc presbyteri ad monasterium festi causa advenerant : unusquisque ipsi triginta missas pollicitus est, et letus obiit.
Ill. De Notkero cum superius egerimus , nihil hie dicendum sese offert. Distingui debent solummodo gemini Notkeri, quorum alter Balbulus, alter vero Medicus dicitur ; amborum enim versus inu hac col- lectione occurrunt.
IV. Poetas Sangallenses enumeramus non secuu- dum temporum seriem, sed eo ordine quo dispositi sunt ipsorum versus in collectione Canisiana. Quin- tus igitur. censeri debet Waldrammus. Litteris eru- ditus et egregius Predicator dicebatur ; quin imo poeseos et Melodix studiosus varia confecit carmina. lpsi tribuebantur in Codice ms. versus Salomonis episcopi ; errorem deprehendit Canisius, el accurate
enuinos Salomonis fetus a versibus Valdrammi
i»stinxit, Litanias etiam edidit, qua hic leguntur. Dum versaretur in monasterio Sangallensi Wiboradz virgini fuit amicissimus ipsique benedictionem per servulum sepius transmittere consueverat ( Vita Wiborade, c. 59, p. 51). Hoc muneris compensavit virgo cum benedictum panem servo ministrans, tum ipsum ex sgritudine sanans. Waldrammo vero ad- venium Hungarorum ante annum revelaverat (Vita Netkeri, c. 20). Dum decanatu fungebatur in mo- nasterio Sangallensi, Epistolas canonicas Graccas, a Litwardo Vercellensi sibi praestitas, multo labore descripserat ; sed nactus Codicem Syndulphus ipse etiam decanus, quem regulari discipline sub,ecerat , singulas quaternionum cultro excisas discerpsit, Traustuierat etiam Waldrammus Psalterium ex lin-
* Lutina in Barbarieam, uit in Armario Sangallensi. Tandem ex monacho [setus e-t episcopus ad adluitque eon- cilio Triburiensi przsul anno 895; huic enlm sub- serinsit Baldrammus Strasburgensis episcopus (Conc., t. 1X, p. 466).
V. Decem monachis in claustro Sangaliensi prz- fuit Eckerhardus ab eo plane diversus qui scripsit Vitam Notkeri superius memoratam. Scripsit hym- num de simplici confessore et aliquot versus ad Ymmonem fratrem, postea abbatem, qui noui vel decimi szeeuli barbariem plane redolent.
Vl. Tutilo, inquiunt, bonus erat et utilis homo musicus, serio et joco [estivus. linerarius appellaba- tur, eo quod sepius e claustris excurrere solitus erat. ltinerarium Tutilonem ut se caveret amplexi- bus monebat Ratpertus ipsi conjunctissimus. Vixit ad finem szculi noni. Ferunt ipsi apud Metenses pingenti Virgiaem ipsam manus et opem adjunxisse. Aliud de ipso narratur quod forsan lectori risum movebit : Sindulphus episcopo Salomoni «devoti-si- mus aures fenestrz noctu admovebat, ut Notkerum, Hatrertum Tutilonemque familiari consortio utentes audiret, et si quid adversus Salomonem, quem ode- rant, excidisset, ab eo renuntiaretur, Illum cum sibi proximum sensit Tutilo, homo pervicaz, lacertis- que confisus, Sindulphum eaptum capillis et ad se alutractum violenter tenuit, adhortatus Ratpertum , ut flagello totis viribus increpitaret et Deum in illo nlcisceretur. Presto fuit Hatpertus ad disciplinas aCutis-imus el Aominem a dorso totis viribus ingran- diuatit, Manibus pedibusque cum n1eniteretur Sin- dulphus flagellum ltatperto excussit, qui confestim virgam e proximo rapiens ictus validissimos ei in- [regit.. Exclamavit miser Sindulphus veniam incas- sum 3 Tutilone et Ratperto postulaus : advolaruut
EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. 8. GALLI. e$ versio dia servata A fratres attoniti, quibus Tutilo diabolum se tenere
ingeminabat, lumen adhiberi rogans, ut sub cujus forma vapularet diabolus posset inspici. Cumque Notkerus et Ratpertus clam fugissent, ipsos diaboli metu abiisse angelumque Dei ictus mana sua Sin- dulpho impegisse dixerunt. Mirare, lector, mona- chorum jocos et astutias? iiis air flagello cz:esuim ridebunt omnes; sed quis mendacia Tutilonis, eum tanquam dsemonem referentis, angelum ipsum manu propria flagellis et virga castigatum, quod Ratperti fuit opus, asserentem, facile patiatur ? Sic szpius ange- los et daemones, qui viri fuerunt, se vidisse et vicisse fingunt monachi. Tutilonem iuter beatos recensent et venerantur multi. De eo vide plura apud Eckerhar- dum in Vita Noikeri, c. 22, 25,
Vil. Bernardus Secundus fuit abbas Sangallensis anno 885, nimirum eo tempore quo Hartmutus sese munere abdicavit, ejus vices subire fuit eoactu:. Przerat illi coenobio cum Patres per meritum sancti Galli jurare soliti se Salomonein absque monachali liabitu intra claustra non passuros assererent etiam cum sacramento, consiliumque dedit ipsis in capi- tulo renitentibus, ut Salomonem habitum sancti Galli intra claustra sumere sinerent, ne si quando ipsi subjicerentur, durior foret; saltem satius erat illum abbatem ipsorum fratrem esse : quod bene cessit; postmodum enim abbas, deinde episcopus creatus egt Salomon, ut inox patebit. De Bernardo nihil hie legitur praeter quasdam breves sententias nuincro 58 indicatas.
Vil. De Walafrido Strabone superius actum, quippe ante hos omnes nunc memoratos vixerat jau- que diu clauserat diem supremum. Ceteri sunt ano- nywi; inde conclujas [requentem tunc — temporis [uisse hymnorum usum.
EPIGRAMMATA sc« HYMNI SACRI.
Versus * llagTwANNI monachi Sancti Gulli, * Apte Evangelium canendi.
Sacrata libri dogmata
Portantur evangel.ci,
Cunctis stupenda gentibus,
Et przferenda laudibus. Sacrata, etc. Mundemu: om :es corpora,
Sensusque cordis simplici
Purgantes conscientia,
Verba pensemus mystica. Vulia declini pariter,
Clausa tenentes stomata [P.., ora]
Stemus intentis auribus,
Ut decet ante Dominum. Sacrata, etc.
» - e?
* Quis fuerit Hartmannus, quem alii Hlartmundum vocant, patet ex Trithemio, qui de luminaribus, sive lllastribus viris, Germanie habet : Hortmundus mo- mechus ejusdem monasterii Sancti Galli ordinis beati patris nostri Benedicti, Habani Mauri quondam audi- ler atque discipulus (ad quem Otfridus. Wissenbur- gensis monachus muliis epistolis exercitavit ingenium), etr undeque doctus, ruis subtilis, eloquio disertus, vi'a. et conrersatione devotus, Grace, Latine, et Hc- brai-& peritus, adde et Arabice non ignarus, scripsit lom ieiro quam prosa multa preclara opuscula, sed mihil eorum ad notiiiom nostra lectionis memini per-
tenissé. Feruntur atem. super. quibusdam Dibliorum
libris commentarii ejus non abjiciendi, item. epistola- Tum ad dicersos lib. 1, sermones quoque, cantus, hymni, €t varii in. Scripiuris sanctis tractatus, quos. studiosus quisque. inquirat. Clarwt temporibus Lotharii et Lu- dvrici filii ejus imperatorum, anno. Domini 810. lac
"E
D
Nec sat videtur sonitus
Auditu solo corpore,
Ni cor purgatum teneat
Factisque jussa compleat. Cunctis, etc. Sic mandat ipse maximus
Magister, Summi Filius,
Seusus nostrorum pectoruin
Arvis diversis comparans. Sunt, ait, rura plurima
Queis semen frugis spargitur;
Censu sed multum dispari
Reddunt accepta fenora. Sacrata, etc. Quixdam saxorum stramiue
Replentur nimis pessimo :
Trithemius. Ex libro Epistolarum abbatis Caspari, quein Meizlerus ins, legit, item ex Vita sancti Galli quam sanctus Notkerus carmine scripsit, patet lMart- maunum fuisse discipulum sancti Notkeri, qui ibi- dem lartmannum interlocutorem introducit. Memi- nit item Hartmanni Eckerliardus Junior monachus Sancii Galli ms. Testatur autem Metzlerus se hunc llarimanni, ezterosque xxi hymnos transcripsisse ex vetustissimo cod:ce ms. qui fuerit scijptus sub Conrado 1, il, vel. I11, non autem sub quarto. Quo- niau jam multis szeculis aute illum (circa annum ni- mirum 1012) Guido abbas Aretinus. excogitaverat illas quibus hodie utimur notas musieas, quas et Ecclesia ubique receperat: quas tamen ms. Codex noster nondum habet, inquit Metzlerus. De inveutis 3utein nolis illis musicis vide Trithemium, de Viris illustribus. Ord. sancti Benedicti, lib. 11, cap. 74. Caxis.
$1
Frugemque necat maximus
Ardor solaris luminis. Cunctis, etc. Quazdain siccato germine
Rejlentur spinis horridis.
Viarum strata plurimis
Officiunt seminibus. Sacrata, etc. Ast qui felices fertili
Glebas fecundat germine,
Illum la2tantem cumulat
Fructus laboris centuplex. Cuuctis, etc. Sic voluntatis integrae
l'erfecia nitent opera,
Terraque cordis optimi
Ceutenum refert numerum. Sacrato, etc.
Ejusdem. ManrMANNI de natali Innocentium, ad. pre- cessionem.
S.lve, lacteolo decoratum sanguine festum , Salvete, innocua corpora fusa neci,
A
Concinit, ecce, Deus, tibimet grex iste pusillus, Festivum laude preveniendo diem. Salve, etc. |n qua morte pia puerorum maxima turba Occidit, et victrix. regna superna capit. Conci- [nit , etc. Nam quod terrenum metuit disperdere regnum I:mpius immani rex feritate furit. Salve, etc. Aud.erat regem, quem cuncta oracula dudum Spondebant vatum virgine matre. satum. Sul- [ve, etc. Judaieze gentis quem debita regna manerent, Mocque magos stella testificare nova. Conci- [nit,, etc. : Nec mora, pestifera euccenditur efferus ira, -" Dum sibi przripier regia jura timet. Salve, etc. Mox jubet innocuam ferro prosternere plebem, Destinat atque neci corpora lacteola. Conci [nit , etc., .,* Perderet ut Christum, duin nemo evaderet ipsum; . «^ liter et innumeros perdere hunc. puerum. Conris '* [nit, etc. ^ 7: Ejusde:n lanruANNI de eadem festivitate, — 7.5 Cum natus essct Dominus, Turbatur rex incredulus, Magi tulerunt munera, Quos stella duxit prxvia. llerodes rex interrogat, Quo Christus nasci debeat, Locumque dici agitat, Ut hunc necare valeat. Adorant mayi Dominum, Viamque carpunt aliam, Nec s2'vi regis impiam Ultra vident prxsentiam. Tunc rex Herodes fervida Succenditur insania, Mandatque sterni millia Lactentium innumera. Completur sz va jussio,
-"--
- "06
"*"- oa ns
D
x. las litanias canonizavit etiam Nicolaus Ill Pont, ipquit Metzlerus.
APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA.
&.
^
e ^*^. . I» "v9.
92 Mactatur omnis pusio,
AEiatis bitnz parvuli,
Vel infra subduntur neci.
Mas omnis infans occidit, Quem novus partus protulit : Scrutatur, ab! cunabula,
Ac ipsa matrum ubera.
Quid furis, crudelissime, O carnifex et pessime?
Hic solus qui requiritur, Impune Christus tollitur.
Pectus tenellum rumpitur, Matrum sinus perfunditur ; Sed lactis plus quai sanguinis De loco stillat vulneris.
Salve, lacteus exercitus, Flores sauctorum martyrum, Ad aram sumini Nuininis, Qui lzti semper luditis.
Nos vos laudantes pueros Seinper juvate precibus, Vobiscum uti jugiter Possimus l:eti psallere.
Ejusdem WanrAMANNI Litanie ^, ad processioncm, dicbus Dominicis.
Humili prece et sincera devotione
Ad te clamantes semper exaudi nos.
Summus et omnipoteus Geuito qui euncta creasti AEternus Christus, Filius atque Deus.
Nec noa sanctificaus, dominator, Spiritus alus,
Uvtca, Majestas, trinaque sola Dei.
Ipsa Dei, Genitrix, reparatrix inclyta mundi Qü:e.Dominum casto corpore concipiens,
l'erjrólf radias cum virginitate pudoris, Indi4nos famulos, virgo Maria, tuos,
Anjelici proceres, cuelormn exercitus omnis, 4Ki*rno semper lumine conspicuus
Agmine ter trino supero per sidera regno Laudibus xternum concelebrans D minum.
Andreas, Mathzus, Barnabas, atque Joannes Mathias, Lucas, Marcus et altisonus. Clü* apostolicus duodenu sidere comptus - fecpitius cunctos protege nos famulos. Et quos multiplici lacerant per crimina pestes Peccata absolvens, fac bona cuneta sequi, Nunc Stephauus, Linus, Clemens, Anacletus et al- [| nus Xistus, Alexander, Corneliusque pius, llippulytus, Vitus, Laurentius, atque Modestus, Chrysogonusque pius nos miserando juvent. O vos martyrio decorati in nomine Christi Conspicui testes, purpurei proceres. Qui bello invicti superastis d:zemonis iras, Conspirata manus vincere inorte minas. Silvester, Damasus, Gregorius, Ambrosiu-que, Millarius, Zeno, Maximus, atque Leo.
Max. , et nostri in Rogationum diebus publice canunt,
99 Martinus, Proculus, Caesarius, Eusebiusque Orent pro nostris criminibus variis. Ordo sacratus confessorum pracipuorum. Auxilio tutos undique redde tuos. Atque tua nosmet prece, dimittendo reatum, Nos fragiles multum cladibus omnigenis. l'aulus et Antonius, Macharius, Arseniusque, Pachumius, Beda, Attala, Pafnutius.
Bertolfus, Libertinus, Basilius, atque llieronymus doctor, nos miserate precor.
Galle Dei sumini miles fortissime Christi Nobis nunc famulis auxiliare tuis.
Nil sic perspicuum poterit nos clara referrv, Ut decet in ta!i nunc patris obsequio.
l!ic tibi perpetuis resoneut concentibus zdes ; Ossibus et sacris semper habetur lionos.
Cuin 12i famuli celebrant lic festa benigni, Laudibus iustantes nocte, dieque tuis
Dirige corda pius, et tempora dirige nostra Alque dies l:etos ducere da famulos
Ut semper valeant tibimet cantare quieti, Te quoque colesti cernere luce poli.
O Dilecte Dei radians virtute corusca, Sancte Othmare pater, j?nge preces pariter ;
Intercede pius, veniam poscendo inisellis, Aureque jam blanda carmina percipiens.
Summe Dei cultor, monachorum rector, et Abba, O Benedicte, sacer, atque benigne pater.
Istud cenobium, coetumque tibi famulantum, Nostraque sanctificans cuncta tuere siinul.
Felicitas, Felix, Eulalia, Digna, Verena, Peironellaque cum pia Perpetua,
Agnes, atque Agathes, Christiana, Euprepia, Tecla, Euphemia, Regula, Eugenia atque Bona.
Virginitate chorus resplendens candidulariun Turba puellarum integritate nitens.
Qux geminis gaudes pulchram decorata coronis Laude pudicitiz, martyriique simul.
Ornes nunc sancti nostris succurrite lapsis Et veniam cunctis ferte juvaudo malis.
Nam vestris precibus, petitis quxecuique rogantes Annuit ipse pius, nilque negat Doininus.
Pacem perpetuam rogitamus prospice Christe, Et sanze vitze gaudia longa diu.
Temperiem coeli tribuens, ut copia frugum Omnibus exuundet, ubere lxtitia.
Agne Dei patris, qui mundi crimina tollis Optata pacis munera dona tuis.
Carmen Sapphicum cujusdam monachi Sancti Galli anonymi. Christus ad nostras veniat cameenas, Christus et vocem tribuat salubrem, Christus et vitam vehat ad perennem Se inodulantes.
Audiat nosmet chorus angelorum, Protegat nos plebs et apostolorum, Patriarchae Dei, simul et prophetae
Vice perenni.
Martyrum turbas petimus serenas,
EPIGRANMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI.
A
G
D Prudentia et temperantia nostra,
34
Sanguinis palma, pretioque claras,
Vocis ut nosirz:? modulis receptis Gaudia pr:estent.
Nunc sacerdotes, monachosque claros Àd preces nostras cupidi vocamus, Nosmet ut semper foveant, et nostra
Pace suavi
Virginum dulces, nitidosque flores Semper in nostro petimus favore Esse prasentes simul et fugantes
Noxia quzque.
Omnium sane rutilus piorum Coetus ad nostram vigilet salutem, lavidum pellens rabidumque furem,
Munere Christi.
Christe, nos servos miserare fidos, Ob precem sancta nitidzque plebis, Inter hos Magni meritum recordans,
Maxime Judex.
ler cerucem sanctam, moderare nostram Conditor vitam, tribuens quietem l'erditis culpa veniam rependens Luminis auctor.
Pacis augmentum tribuas rogamus, Utque salvemur pariter precamur, Ac remittendi decus exhiberi
Te miserante.
AEtheris blandos facilesque motus, Frugis et largos remeare quazstus, Regibus vitam, populisque pacem
Da, Pater orbis.
Przesuli nostro dominans faveto, lluicque celestem tribuens honorem Posthumum: Petri facito perenni
Laude beari.
Agne, qui tollis facinus reorum, Conditor lucis, miserere nobis, Christe, nos audi ; Patris alme Fili,
Kyrie, elcison.
Litanie Anonymi cujusdam Patris sancti Galli.
Vincit. Vincit. Vincit, Vincit, Vincit,
Auxilium nostrum, Fortitudo nostra,
Liberatio et redemptio nostra, Murus noster inexpugnab.lis, Victoria nostra, ARS Vincit. Defensio et exaltatio nostra, Vincit:
Ipsi soli imperium, gloria, et potestas, per inflnita szcula seeulorum. Àmen.
Ipsi soli laus, honor, ct jubila:io per infinita secula szeculorum. Amen.
lpsi soli virtus et fortitudo, et victoria per omnia szxcula szculorum. Amen.
XRS viucit, XS regnat, XS imperat. (Tribu ri- cibus.)
Christe, audi nos. (Tribus vicibus.)
Kyrie, eleison. Christe, eleison. Kyrie, eleison.
$5 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. A Per te celestem cepit habere diem
Item etiam anonymi alia.
N. Multos annos. . Multos annos. Multos annos.
. Deus conservet.
. Deus conservet.
8
ü
ü
ü
NW. Deus conservet. R.
ü
R
Hunc diem. Hunc diem. Hune diem. Istam congregationem Istam congregationem Istam cougregationem
Annos vitz Deus multiplicet. Aunos vitz . Deus multiplicet. Ànnos vitz . Deus multiplicet. Feliciter. Feliciter. Feliciter.
Versus ^ RarPEnrI de festeuate sancti Galli.
Annua, s :ncte Dei, celebremus festa diei, Qua pater e terris sidera, Galle, petis. Ecce dies populis micat hzec sanctissima nostris, Quorum tu princeps auctor ad astra meas, Finibus Occiduis abiens, succedis Eois, Dans lucem plebis dogmatis igne tui. Quz tenebrosa fuit fldei nec luce refulsit,
* Placet hic verba Metzleri ascribere, quz de Ra- perto et sancto Gallo observavit ; apertus vir unde- quaque doctissimus, gravis et prudens, scholz pro- luit in multos aunos, adeo diligenter, ut nonnuu- quam missas et cursum negligeret, dicens : Bonas iuissas facimus, si eas docemus facere. Doctor pla- nus ei bencvolus, disciplinis asperior. Corrigendi facultatem tenuit in ca,iiulo. Disciplina et regularis vite tenax. Tante stabilitatis et solitudinis, ut Loto anno non nisi unum par calceorum tereret, Excursus mortem, labem maximam claustri impunitatem vo- citans. Raro et praeter fratres nunquam claustrum est egressus, Edidit litaniam carmine : Ardua spes mundi, quam papa Nicolaus ill canouizavit, et no- stri patres solemniter in diebus Rogationum non sine affectu cantare consueverunt. Fecit etiam ver- 8us ad processiones, quorum aliquos vidi in biblio- theca. llymnos de sancto Gallo: Anmnuwe saucte ; de sancto Othmaro : Festum sacratum. Laudes, Ümnipo- tens, ferimus. Dictavit etiam varia ad suscipiendos reges, et alia multa. Scripsit et Chronicon monasterii graviter ct erudite, quod a sancto Gallo usque ad Ber- bardum 1, qui przfuit an. 55, sua videlicet tempora perduxit, quod ms. adhuc iu bibliotheca quater ser- vatur minimum, Composuit etiam ritlimice lingua Germanica Vitam 8ancti Galli, quam dedit populo publice in. Ecclesia cautandam, qux per Eckerhar- dum Juniorem translata Latine exstat iu vetusto ms. Codice, et a nobis nuper trauslata est in iambos. Ilis igitur et similibus doctrin:e et virtutum studiis invi- gilans, tandem et ipse sanctus circa claustrum san-
96
llic ubi nocticol:e tenuere cubilia larvze, Ad laudem Christi psallit abique chorus.
llic fuit ecce feris statio gratissima szvis ; Nunc sedes sanctis te resonante manet.
Tu pater huc veniens, fers tecum pacis honores ; llinc totum pelleus quidquid adesse nocet.
Expuleras nocuum, complens dulcedine totum, Quo corpus linquens, spiritus astra petit.
Eu liodie meritum tu post certamina palmam Sumpsisti, Galli, protege nos hodie.
Jam super astra nitens famulorum suscipe laudes, Qui tibi devoto nunc Jubilant modulo.
Aspice propitius venerantes nobile pignus, Corpus przclarum, Galle beate, tuum.
B Aspice qux canimus, expugna corda benignus,
[n rebus cunctis rector adesto tuis. llinc Domino trino Izti pangamus et uno, Qi nos nunc talem fecit habere patrem. Ámen.
exstitit. Qui adulescens sub obedientia et regula sineti Columbani, ia Scotia din margine hzc etiam ascripait Metzlerus : Didici hoc ex nostrorum homi- num (traditione , et. ex quodam viri mon illiterato, qui se id audivisse ait, et legisse (Sicul et parentis utrius- jy nomen) ez illustri et. religiosa domina comitissa
ontis sancti, Friderici moderni maire. Et tradit cuin Walafrido communis opin:o], spretis nobilibus pa- rentibus, mundique poinpis, vitam pauperum elegit, el ut ipse fatetur, lumilitati et obedientiae, perfectze- que subjectioni iudefesse seinper studuit. Venit tan-
em cum magistro suo et undecim aliis fratribus per Britanniam et Galliam in Germaniau, et aliquandiu sub eodem abbate degens, tandem, abeunte illo in Italiam, febre correptus ipse cum duobus sociis in Germania relinquitur : ex qua ut convaluit, iu hunc locum, tunc desertum penitus, Deo liberius vacatu- ru$, secessit, quem ubi triduano jejunio, et multis orationibus consecravit, exstructis cellulis et parvo oratorio et olerum horto excitato, cepit vivere fari- nula, panibus, oleribus et piseiculis, ín magna qui- deu paupertate, sed multa patientia, et spiritus ju- cunditate, in jugi orationis et vigiliarum iustantia, corpus castigans non modo inedia, astu et frigore, sed et cilicio et ferro. Ambitionem et vanam gloriam adeo caute declinaus et fugiens, ut usque ad obitum ejus nullus discipulorum de cilicio et catena, quibus se affligebat etiam usque ad sanguinem, aliquid co- gnosceret, Servabat euim ea in capsella ex corio fa- cta, quam quocunque iret, in humero ferebat, cla- vem ad zo»am suam suspendens. Auctor primus
eti Galli cum lauguidus iret, nec tameu docere de- ) Vitz: ejus, qui scripsit eam ex ore sauctorum Magni
sineret, xL discipulis quondain suis cauonicis, tunc quidem presbyteris, loco propter festum advenien- übus, animam suam singulis commisit : quoruin quisque triginta missas obituro promisit. Sicque ille lxetissimus Deum ut se diutius morbo coqueret ro- gans, panis nitidus factus, inter discipulorum manus in paradisum, ut credimus, transiit, anno, ut ego eonjicio, 885 ; eo euim usque scripsit, pro quo NoL- kerus, cui cognatus fuit, et Tutelo, plus aliis dolen- tes, multe fecerunt. Éckerhardus utrobique, Bru- schius, Stumphius. lunc Rapertum Thuregiensem appellant quidam. Fult alius item hic Rapertus ne- pus hujus, saucti. Notkeri discipulus, et in dialogo de Vita sancti Galli post llartmannum niortuum ejus iuterlocutor. llc Jodocus Metzlerus, qui de sancto Gallo etiam bac habet: Sanctus Gallus electus et dilectus Dei famulus, primus terrae. bujus ei loci in- cola, multorum sanctorum imonacborum pater bie
et Theodori, seu, ut ipse ait, Theodeodori. Cum ad principem vocaretur aliquando, clam ad tempus, longius a sua cellula diffugiens, Quid mihi, ait, cum principibus bujus secli? Et quia in grammaticis, poeticis, et Scripturis sanctis canonibusque bene in- Structus fuit, multa cum sapientia el auctoritate ob- latum sibi gui Constantiensis honorem, quin et abbatie Luxoviensis dignitatem ex suis humeris excussit sancti Columbani, cujus animam celum pe- tentem vidit super montem sancti Noikeri ubi rivus Steinalia per rupis concava descendit, ut ait Ecker. lib. Benedictionum, et Rapertus in carmine. Ali- quando a principe muito argento ei auro dunatus, totum quod accepit, antequam ad cellam rediret, in pauperes distribuit. Cumque aliquando non nisi di- IDidium sextarium farinz in promptuario haberet, et scx fratres de Luxovio advenissent, ait cellario quidnam essel ipsis in cibum. Et ut omnem substau-
37 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 58
Notker Lantberto fratri salutem.
Quid singule * littere in ione signifi. cent Cantilene, pro ut potui juzta tuam petitionem explanare curavi.
A. Ut altius elevetur admonet.
B. Secundum litteras quibus adjungitur, ut bene meltem extollatur, vel gravetur, sive teneatur, belgieat.
C. Ut cito, vef celeriter dicatur, certificat.
D. Ut deprimatur, demonstrat.
E. Ut zequaliter sonetur, eloquitur.
F. Ut cum /(ragore seu frendore feriatur, effla- gitat.
G. Ut in gutture gradatim garruletur genuine grstulatur.
l1. Ut tantum in scriptura aspirat, ita klipsum habitat.
J. Jussum vel inferius insinuat, gratitudinemque pro g interdum indicat.
K. Licet apud Latinos nihil valeat, apud nos ta- men Alemannos pro x, graeca positum chlencge, clange, clamitat.
L. Levare, l2tatur.
M. Mediocriter, melodiam, moderari, mendicando, memorat.
N. Notare, hoc est, noscitare, notificat.
tiam, qus praefata tantum farina fuit, indicavit, ait illi ut inde panem coqueret, petens est enim Deus parare mensam in deserto. Et abieus ad gurgitem ad Australem plagam imonasterii, ccpit piscem in fluviolo xui pedes longum 1 et iv latum, superve- niensque homo quidam devotionis causa obtulit duos cados vini, etc. Latine, Scotice, et Germanice loqui satis doctus. Uude etiam scripsit orationem et gu- bernandu Ecclesis formam. Cum Arbonz in festo sancti Michaelis post sacrum, ut ait Eck., ubi supra, concionem babuisset, febre ibidem corripitur, quie etiam eum per dies xiv magis ingravescens, plenum sanctitate, innumeris elarum miraculis, inter disci- pelorum manus in parochiali domo exstinxit, anno suz aetatis 95, Chrisi vero 640, incolatus eremi 19, adveutus sui in Germaniam 26, vel, quod agis credo, 13 aut 14. Nec eniin lego eum diu hasisse vel Tuconis, vel Arbonz ; Brigantiz vero per trien- nium eic. Habes de eo gravissiinum, meo judicio,
À O. Figuram sui in ore cantanus ordinat.
P. Pressionem, vel prensienem, preedicat.
Q. !s significationibus notarum eur quratur? cum etiam in verbis ad nibil aliud scribatur, nisi ut sequens v» vim suam amittere quzritur.
R. Rectitudinem vel rasuram »0n abolitionis, sed crispatioais rogitat.
S. Susum vel sursum scandere sibilat.
T. Trahere vel tenere debere testatur.
V. Licet amissa in sua, veluti valde vau Gr»ca, vel Hebrza, velificat.
X. Quamvis Latina verba per se inchoet, tamen exspectare expetit.
Y. Apud Latinos nibil hymuizat.
L. Vero licet et ipsa mere Grzca, et ob id. haud
etin n0l3 p necessaria. Romanis, propter predictam tamen r
litterz? occupationem ad alia requirere. 1n sua lin- gua zitise require.
Ubicunque autem dus, vel tres , aut p'ures literze ponuntur in uno loco, ex superiore interpre- tatione, maximeque illa, quam de 5 dixi, quid sibi velint facile poterit adverti. Salutant te E'linici fra- tres, monentes te fieri de ratione embolismi trien- wis, ut absque errore gnarus esse valcas biennis contempto pretio divitiarum Xerxis.
sermonem super Evang. Ecce nos reliquimus omuia, qui et humilie loco legitur in festivitate ejus sub nomine Bed:e ; quod tamen vix videtur admitten- dum, nisi dicas eum mutuatum, mutatis mutandis. Beda tamen nequaquam indignus est sermo, Scri-
C bunt de eo Hermannus Contractus, sanctus Notkerus
it libros ; Walafridus Strabo, Augizs abbss, qui est apud Surium, tom. V ; Marcellinas, in Vita Swi- berti auctor Vite sancti Burchardi ; Jonas, in sancto Columbano ; Beda, noster Pater Theodorus, in san- eto Magno ; Rapertus item Pater noster et Ékerhar- dus Junior, lib. Benediciionum, et alibi; Trithe- mius, Baronius, Joannes Leslaus, lib. iv, in Chen- nelo rege. Martyrologia pene omnia. Quem merito Alemanui suum apostolum vocant. Haec Jodocus Meizlerus.
^ Qu: sint. illa litter: Cantuiense, non capio ego, fideliter tamen descripta sunt, quzcunque sequeban- tur, przcedit autem, litania Auailiwn. Cav.
NOTA CANISII.
Ut intelligas quis bie Notkerus, et qua sint hae D amico cuidam litteras alphabeti, quas quibusdam
musiez litter:s , subjungam qus habet Jodocus Metzleres : Notkerus vocatus Balbulus, Magni Otto- uis nepos, natus in castro Ileiligow, abbati Griwal- do oblatus est juvenculus, voce balbulus, corpore jracilis, ad. repentina timidulus, solis dsemonibus exceptis, quibus se audacter occulte et manifeste in- festantibus opponebat. Auditor studiosus fuit [sonis et Marcelli. In orando, legendo, diciando creber, et, ut verbo dicam, vere sancti Spiritus fuit vasculum, fait etiam prophetie spiritu plenum. Nescias an magis mireris genus, an doctrinam, an virtutem. Primus adinvenit jubilos seu sequentias modulatas, quas ipse ad distinctionem Metensium appellabat Frigdore aut Occidentanse, quas et inter sanctissimo mysteria toties Ecclesia repetit. Dilucidavit etiam
notulis antiphoparum alfinxerat Romanus quidam, qui ab Adriano papa ad instantiam Caro:ii Magni cantor Ecclesias Galliarum in cautu ad. primzvum modum (Oregorianum reducebat aberrantes. Qui Romanus postea in monasterio morbo primum de- tentus, omnino etiam jubente Carolo ibi bzsit. Pree- ter illa qua hic edita sunt, scripsit de expositio- nibus sacrse Scripturz lib. 1 : Cum prudens. De mu- sica eL symphonia lib. 1; epistolarum ad diversos lib. 1; de Vita sancti Fridolini abb. lib. 1 ; de Vita 8ancti Galli, lib. i, Martyro!ogium, et alia nonnulla. Ex Greco vertit libros peribermenias Aristotelis. Per litteras sciscitanti abbati Augiensi qualis esset in liac regione terra, respondit : Dura viris, et dura lide, durissima gleba.
9) APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. AU Cum super quibusdam causis imperator nuntium A Francisco, anno 1514. Cujus festivitas translata est
et litteras quadam vice ad eum dedisset, ille, quasi nihil illud reputaus, nuntio, abituro noluit regi re- spondere scripto, sed tantum jussit dicere ut quod se videbat nuntius facere, idipsum etiam imperator faceret. Laborabat autem in horto, et radicum alias inserebat, alias evellebat. Post multa cum carne, mundo et diabolo, qui eum plerumque visibiliter appetebat, patrata certamina, senio, et, ut creditur, liuerarum, et. lacrymarum studio cxcus effectus, mulia sanctitate obiit in monasterio sancti Galli , sepultus in Ecclesia sancti P'etri ad sinistrum altaris cornu, uti adbuc videre est. Ubi sicut etiam ante obitum suum, innumeris propemodum claruit mira- culis, maxime in variis languoribus et doloribus tol- lendis- Floruit anno 850, et est canonizatus intra monasterii septa et ejus totam ditionem subjectas- que Ecclesias omnes, jussu variorum pontiticum, maxime vero Leonis X , ab episcopo Constantien-i, imperante Maximiliauo Augusto, et abbate sancti Galli
ad Dominicam Jubilate, quotannis solemniter cele- branda, licet ipse obdormierit 7 Aprilis anno 919. De Notkero Contractus, Eckerardus Junior, in Casibus monasterii et lib. Benedictionum ; Trithemius, Stum- phius , Vadianus, Dru«schius. Codex noster ante an- nos nccc descriptus, Stephanus Durantes, de Missa.
Vitam sancti. Fridolini scripsit Balterus Seckin- gensis, eamque sancto Notkero dedicavit, cujus hoc est initium : Aotkero doctrine sophia famosissimo, meritorumque sanctitate beatissimo | Dalterus. infimus servorum Dei sereulus. Fatetur auctor se in mona- sterio (utar verbis ejus) sancti Galli, juxta pedes Notkeri et. ceterorum magistrorum scholasticz:e di- sciplinge vacasse. Forte liec una est Vi'a sancti Fri- dolini , et nou ab ipso Notkero , sed ad Notke- rum scripta. Sed veleres el recentiores omnes a Notkero scriptam asserunt, ex quibus etiam Petrus Canisius prologo in eamdein Vitam. Ilec Jodocus Metzlerus. ^
3 Litania Jtatperti ad processionem. diebus Domi- p Agne Dei Patris, nobis miserere pusillis.
nicis ex Ms.
Ardua spes mundi, solidator et inclyte coeli, Christe, exaudi nos propitius famulos. Virgo Dei Genitrix rutilans in honore perennis, Ora pro famulis, sancta Maria, tuis. XRE. Angele summe Dei M.chael, miserescito nostri, Adjuvet et Gabriel, atque pius Raphael. — Ardua. Aspice nos omnes, clemens Baptista Joannes; Petreque, cuin Paulo no rege doctiloquo. X. Coetus spostolicus sit nobis fautor, et omnis, Ac patriarcharum, propheticusque chorus, A. Poscere nunc Stephauum studeamus carmine sum-
[mum.
Ut cum martyribus nos juvet Ipse pius. X. luclyte Laurenti qui lammas exuperasti,
Victor ab sbereo nos miserate choro. À.
Splendide Silvester, Gregori ac sancte M gister, Nos quoque cum sociis ferte juvenda polis. X. O Benedicle pater monachorum, Galleque frater
Cum reliquis sociis nos refovete polis. X. Maxime de Suevis, superis conjuncte catervis, Sancte Othmare, tuum lzetifica populum. X.
luclyte Magne, tuam clemens nunc respice plebem, Auxilios tutos undique redde tnos. A. Virgineos flores, Agnes Agathesque ferentes Auxilio vestris addite nos sociis. X. Innocuos pueros resonemus laude peractos, Qui modo nos pueros dant resonare melos. Omnes o sancti, nostra succurrite vitz, Perque crucem sanctam salva nos, Christe redem- |ptor. Ira deque tua clemens nos eripe, Christe, Nos peccatores audi, te Christe, rogamus. X. Ut pacem nobis dones, te Christe, rogamus. Crimen ut omne tuis solvas, te Christe, rogamus. Aur: ut temperiem dones, te Christe , rogamus. Ut fruges terrze dones, te Christe, rogamus. Ut populum cunctum salves, te Christe, rogamus. Ecclesiamque tuam firmes, te Christe, rogamus,
Fili celsithroni, nos audi te te rogamus.
* Si opinari liceret, crederem esse Ratperti Junio- ris ioterlocutoris et discipuli l. Notkeri, non autem
Christe, exaudi nos, o Kyrieleyson EAevaov.
Ejusdem Ratperti ad Eucharistiam | sumeiidam. Laudes , omnipotens, ferimus tibi, dona colentes Corporis immensi, sanguinis atque tui. Tangimus ecce tuam, rector sanctissime, mensam
Tu licet indignis propitiare tuis. Laud. Propitiare pius, peccata absolve benignus,
Possit ut invictis appropiare sacris. Corp. Angelus zetliereis sanctus descendit ab astris
Puriflcans corpus, cor pariterque pius. L. Il:c medicina potens cceli nos ducat in arces,
luterea terris dans medicamen opis. C.
Quod colimus fragiles Salvator, respice clemens, Summeque pascentes, protege, pastor oves. — L. Protege quas recreas, hostis ne proterat illas, Consolidans dono nos sine liue tuo. C. Nam sumus indigni, quos omnes munere tali Tu pietate tua, rex, rege castra tua. E.
Hoc, Pater omnipotens, cum Chriato perfice cle- [ujens,
Spiritus atque potens, trinus et unus apex. C.
Versus ad regem suscipiendum, ut arb.tror, ejus- dem [latperti,
Salve, proles regum invictissimorum : Dominus Deus exercituum memoriale tuum. Salve.
Et tu ad Dominum Deum tuum converteris, Salve. Misericordiam et judicium custodi. Salve. Et spera in Domino Deo tuo semper. Salve.
D salve, proles regum invictissimorum.
]tem de Veteri Testamento. Denedictus eris ingrediens, et benedictus egrediens ; Benedictus in civitate, et benedictus in agro : Benedictus fructus ventris tui, et fructus terrae tuz., Benedicta horrea, et benedicta cellaria tua.
Dabit Dominus hostes tuos corruentesin conspectu tuo. Faciat te Dominus excelsiorem cuuctis gentibus. Notkeri Magistri.
Ave, beati germiuis Invicte rex et inclyte. Oinnis tbi militia senioris propter stylum. Et hanc litaniam a Nicolao Il] esse canonizalain ait Melzlerus.
Wu
(!ceurrat ovans eolitum. : [ntaeta. Christi genitrix Mater honora virginum, Chorum pudicum socians, Tihi procedat obviam. Agonotlietae apostoli, Victoriosi martyres, Omnesque sancti ordines, Semper vocent te laudibus Nos pro statu parvi loci, Reique modo pauperis, L:tantes pio Domitho Ürcorrimus in omnihus. liac ipsa gaudent tempora, Fioreque verno germinant Adventus omni gaudio, Quando venit optatior.
Rlatperti ad reginam suscipieudam .
Aurea lux terrz, dominatrix inelyta, salve, (Q: domibus nostris nunc benedicta venis. larga maaeto tuis semper clarissima servis, Qui tibi mente canunt, carmen et ore ferunt. A. Plus bodie solito radiat sol elarus in alto, Cumque serena venis nubila cuncta teris. Q. Floribus arva nitent, quia te nos visere cernunt, Fetibus atque solum germinat omne bonum. À. Gleria magnificze rutilans celsissima ftom:r, Atque italos radiis comis ameena tuis, Q. Àt tibi se famolam prabet Germania fidam, Sepins et facie te cupit aspicere. A. Czsaris ipsa deens, populorum corrigis actus, Plurihus et validis imperitans populis. AQ. Nune sine fine vale, miserans et nostra tuere, St tibi magna salus, laus, honor, atque decus.
Ad descensum fontis.
Rex sanctorum angelorum Totum mundum adjuva.
Ora primum tu pro nobis Virgo mater germinis ;
Et minister Patris summi, Ordines angelici.
Supplicate Christo Regi, Co:us apostolici ; Supplicetque per magnorum Sa»guis fusus martyrum
Sancte Galle, Pater alie, Tuo fac oramine,
Qu» d:guetur bis festivis Interesse gaudiis.
Implorate, confessores, Conson:zeque virgines,
Quod donetur magn: nobis Tempos indulgenitze.
Omnes sancti atque justi Vos precamur cernui,
Ut purgetur erimen omne Vestro sublevamine,
P,rROL. LXXXVIII.
EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ.
PATRUM MON. S. GALLI. 53
llujus, Christe reetor atme, Plebis vota suscipe, * Qni plasmasti protoplastum Ut genus gignentium.
Fac in terra fontis hujus Sacratum mysterium, Qui profluxit cnm cruore Sacra Christi corpore.
Mitte sanctum nuuc amborum Spiritum paraclitutu In hanc pleliem, quam recentem . Fons baptismi partnrit.
: Przsta, l'atris atque Nati Compar, sanete. Spiritus, Ut te solum semper onini Diligamus tempore.
Rex sanctorum angelorum Totum mundum adjuva.
Notkeri Magistri cognomento Balbuli litania rhyth- mica.
Votis supplicibus voces super astra feramus,
Trinus ut et simplex nos regat omnipotens, — Ky. Sancte Pater, adjuva nos. Sancte Fili, 3djuva nos.
Compar his et Spiritus, ungue nos intrinsecus. Vot. Sancta Virgo virginum, Stella maris, Maria,
Tu pro nobis Dominum Ora Christum Filium. Tr. Summz sedis minister, Quis ut Deus Michael ?
Cum supernis civibus, sit nobis propitius K. L. Tr. Pr:co Christi Josnnes, Agni Dei ostensor,
Redemptoris Baptista, Tu nos Deo commenda. V». Sancte Petre, et Paule, cunctique apostoli,
Vos orate pro vestiis Christianis populis. Trinus. Juucti sancto Stephano, universi martyres,
Estote auxilio populo catholico. V. L. K. Sauete Galle, süccurre; sanete Othmare, snbveni,
Nos, cum confessoribus, Adjuvando precibus. T. Q martyr Felicitas, Cohors atque virginum,
Postulate pro. nobis majes atis Dominum. Vo'is. Omnes sancti Domiui, Angeli et homines, :
Vos ad aures divinas, ferte preces sedulas. Trinus. Ut nobis remis-io peccatorum donetur,
Aeris temperies, Terrmque fertilitas. A. Pacem nobis imploret vestra interces-io,
Sanitatem corporum, Et perenne gaudium. K. Ut famem et morbi vim, Amovere dignetur
Omnipoteus Dominus, obiinete precibus, Vo'is, Ut szeviens gladius, Et paganus populus,
Depellatur a nobis, Te rogamus, Don:ine, Trinus. Ut pastorem tueti. Nostrum velis et elerum,
Omnes simul oramus, Jesu cmnE, audi nos. K. Ut rex noster Chuonradus, Ejus et exercitus,
Hinc et inde servetur, Oramus cug£, audi nos. Vo,
- Ut cruore redemptam Pretioso populum
Conservare digneris, Oramus Christe, adi nos. Tr. Animas catholicas, lu :eterna requie Confoveri. jubeas, Oramus Christe, audi nos. &.
29
45 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. A Te nobis blandum dederat dilectio Christi,
Omnes tibi canimdy. Universi clamantes, Vocibus et cordibus; Üramus Christe, nudi nos. Tr. Oramus Christe, audi nos, Christe, Christe, audi nos. Kyrieleyson canimus , Christe eleyson psalli- [mus. Votis.]
Hymnus Notkeri Magistri cognomento Balbuli de sancte Columbano ad utrasque Vesperas et ad Laudes.
Nostri solemnis szculi Refulget dies inclyta, Quo sacer caelos Columba Ascendit ferens trephea. Sed priusquam euin mater lu auras lucis ederet, ; E sinu solem prospexit Terris lumen diffundere, Qui post altus Hybernia, Sacro edoctus dogmate, Gallica arva adiens Plebi salutem tribuit. AEgri sanantur ocius, Nautis | Ms., acutis ] producit latices, l'iscis [ Ms., priscis ] in usum przebetur, Cedit imber a segete. Prolem capit sterilis, Ales rapinam reduidit, ; Fanis horrea augentur. Abscisss caro sospes est. Tsctus vidit, nec cernitur, Sentit damna ergastulum, Fugit pestis ab homine, Quam dzmon ssevus miserat, Ligeri scapham retinet, Ablato furto prodeunt, Coecusque lumen recipit, Priebendo cibus augetur. In esca salis veniunt, Fere jussis obediunt, Fides patroari conscia, Novit qnod possit omnia. Deo Patri sit gloria Ejusque soli Filio, Cum Spiritu paraelyto Et nunc et in perpetuum. Amen.
Versus Hartmanni ad suscipiendum regem.
Suscipe clementem, plebs devotisslma, regem, Ducque canens Galli tecta sub alta pii.
Jam benedicte veni , rector dignissime mundi, Dextera te Christi, protegat arce poli,
Actibus in cunctis tibi prospera cuncta superne Proveniaut, votis et sine fine piis.
Hoc nos iustanter rogitamus pectore fiio, Hoc petimus omnes, nocte dieque simul.
* Ejusdem forte, immediate enim in Ms. se-
quitur. b flabemus Vitam saneti Magni ex Ms. monasterii
sancti Magui in pede pontis Hatisp., scriptain. a
Qui nosmet tanta sedulitate foves. Insita te nobis bonitas et saneta volantas Ante dedit charum quam quoque visus eras. Cernere nunc faciem liceat virtute nitentem, Optio quod nostra s:zepe cupita fuit. Rex Dominus regum factor, rectorque potentum Qui de terreno praetulit imperio. lic te confortet semper, virtute polornm, Et sev um regno ketifleet supero.
Waldrammi, decani.
Rex benedicte, veni, visens babitacula Gali Othimari tectis accipienda sacris. Istud sanctorum concludit millia temyluim,
B Quam subiens :»dem, experiaris opem.
Jugiter ista suis se servet turba sub alis, Cujus relliquias hzec tenet aula pias. Frapcia te Suevis, o rex, direxit alendis, Jam pecuare luum pasce diu viduum. Noricus, et Sclavus, Bemanus, Saxo, Toringus, Corde manent alacri te dominante sni. Oeciduze gentes, Hispania , Gallia triplex, Se studeant propere sub tua sceptra dare. ltalis populus diverso sanguine mistus Ad te pigmentis palliolisque ruat. Ebrus, Thermoodon, Thrax, Nuchn), Bospherus, Sumant mazillis jam tua frena suis. [| Ufens, llos inter populos nostri miserere, monarcha. Commonitus fido a Salomone tuo.
C Fias placatus nobis, maneasque misertus,
Quos stirps Scotterum suasit in hanc eremum.
ltem, de quo snpra *.
Imperatorum genimen potentum , Macte regnorum novitate miro, Semper autiquis famulis, benigne
hex, miserere.
Franci:e regis miscuere, patres Fulgidi regis Karoli, per orbein Nec minus matres Aleimanna tellus
Misit honoras.
Hic domus, hac e.t patria creatus Fautor Othimarus, Beuedictus aba, Gallus e Scottis veniens beavit
Qnia. vostra. 7
Dai baros terrens, proprios foveto, Cum quibus omnes Orientis artes limo quadrati superahis arvi
Summa vel ima.
Juris et pacis moderator :rquus, Teinperas, fortis vigeas per omne Tempus, hic degens, super astra coeli
Hinc abiturus.
Versus Haiperti de sancto Magno ^. Mire cunctorum Deus «t creator, Theodoro socio saneti Galli et sancti Magni, quam
Theodorus im sepulcro saucti Magni ad caput de- posuit. CAN.
EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 46
Mitis et fortis, solidator orbis, Vota servorum tibi subditorum Aspice clemens.
Pangiuus clarum cupidi triumphum Mente gaudentes, simul et precantes, Sancius ui przsens super astra gaudens
Nos benedicat.
Ille dum vita fruitur caduca, Lucis zternz radios videre, Visibus cordis studuit sub imis
Fretus ab altis.
Nomen liic Magni reserando plebi Viribus magnis, eolitar celebris, Auctus a Gallo superis amando
j Dogmate largo.
llositis immitem domuit furorem, l'acis auctorem comitando suavem. Omnibus sanctse placidzeque vitz
Normula factus.
lile post clarum remapens magistrum, Ejus exemplis iuhians beatis, Turbidum mundi reprobans honorein,
Terrea sprevit.
Spiritu pauper fuit hic minister, Hine et in regno micat ille dexter, Mitis ezstabat, tenet atque terram
Viva gerentem.
Fervido plauctu simul hic dolebat Inde solatum Dominus coronat, Tristibus spretis, lacrymisque ter-is
Perpete regno. — Mire.
Famis en justz, pariter sitisque Damna perpessus, fuit hle beatus, Unde divinis dapibos repletus
Gaudet in astris. Mire. llic fuit clemens, miserans misellos. Ejus et Judex iniseretor altus Toia cum mundi species abibit, Fine sub uno. Mire.
Corde nam mundo fuit atque puro , Winc Deum clare meruit videre, Filius summi simul et vocari
Pacifer ipse. Mire.
Persecutorem toleravit iste,
Justa dum vovit, Dominoque reddit, Inde ccelestem merito decorem Possidet ipse. Mire. ^*
Dis quater summis speciebus ecce Praeditus splendet Pater hic beatus, Omnibus nobis veniam benignus
Conferat idem. Mire. lude nunc coeli retilans in aula, Cujus seternz:e socimsque turmse Nostr3 placatus pius et benignus Crimina tergx.
Przstet hoe nobis Genitor perennis, Natus et plenus Patrii vigoris, Spiritus sancti moderante nostros
Lumine sensus. Mire.
À Versus ad solemnem per. campos et montes processio- nem de reliquiis sancti Galli, ib$ tum prasentibus, ex eodem.
Jam fidelis turba fratrum voce dulci sonet, Hymnum dicat, et serena partiatur dragmata,
Dulce pondus et beatum in lectica defereus.
Scandens et descendens inter montium canflnia, Silvarum scrutando loca, valliumque concava, Nullus expers ut locus sit istius solaminis.
Jamque ccelum, jamque terra, jamque pontus lau-
| dibus Plaudat, atque circumquaque vox emissa plebibus, Auctorem patremque tanti clari luminis.
Hinc exultent astra coli, lacteusque circulus, Signa tum bissena saltent, et corona nobilis Ornatusque totus soli Conditori cognitus.
Nos istorum semper clara secuti munia Sanctitati tan!ze cantu personemus bomhico, Exaudire quod delectet cuncti plasten szculi.
llis inceptis adsit alma Felix et Theotocus.
Adsit Petrus, hune sequatur onnis atque apostolus. Martyr et confessor atque turba sancta virginum.
Nunc Redemptor et Creator, auctor ver: gaudii Largiatur aptam vobis virtutis fiducia,
Ut sibi volendo digna, captemus perennia.
1tem de quo supra, anonymi, etc. :
O rector invictissime, Regumque sator inelyte, Nosiras preces cum carmine
C Intende nunc piissime.
Timenda res est denique, Prasumimus quam Langere, Arius est horum pangere Quos tu beasti in zthere.
Absterge nostr:, quzesumus, Peecata, que commisimus. Ut sancta membra tangere Non poena sit, sed premium
Adest fides promptissima, Spondens per ista munia Nos adjuvari certius,
. Discedat hinc jam perfidus :
Nam Spiritus ex sidere IIxc creditur revisere,
D ; Gaudens honorem provehi Quandoque reddendum sibi.
Nunc Magnus iste nomine, Majorque Christi munere. Defendat alma gratia, l'lebis viantis pectora.
Portamus ecce ceruui Pignus decoris splendidi, Nunc plane nunc per ardua Ad sedis apta culmina.
lic civium celestium Lux clara splendet obvia, Àc compares fidissiui junguntur ore nobii,
41 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. ' 48
llline Parentis gloriam Summique Nati gratiam Cum vlaritate Syiritus, Latis canamus vocibus. Amen.
* De sancto Magno.
Carmina nunc festis psallamus rite choreis , Obvia lzetantes pectora qui ferimus.
Aurea jam resonent redimitis carmina bomhis, Qu: variis mistiin vocibus aura ferat.
'Nil sic perspicuum poterit vox clara referre, Ut decet in tali nunc patris obsequio.
Sic devota tamen pandamus ora, canerntes, Pectore de puro hes referendo sonos.
Istuc jam properans Domini delecte propiuqua, Quo tibi cendigna corporis aula nitet.
I5c tibi perpetuis resonenl coucentibus »'des Ossibus et sacris semper habetur honos.
Dum Izti famuli celebrant hic festa benigrri Laudibus ins!antes nocte, dieque tuis.
L:etus ob hoc nostros blandusque invisito fines, Atque pius servis auxiliare tuis.
Jam nunc servitiis famulum consuesce tuorum Prosper et hunc vultum flecte serene tuum.
Dirige corda pius, et tempora dirige nostra, Atque dies lzetos ducere da famulos.
Ut semper valeant tibimet cantare quieti , Te quoque celesti cernere luce poli.
Sternere supplicibus isthec modo patria notis, Et venerans tanti suscipe membra viri.
]psas omnigeno decorans cum flore plateas Lumina perpu!chris obvia lampadibus.
Adveniunt pariter, nec non comitantur eumdem Perspicui fratres, angelici proceres.
Qui sancti feretrum circumvolitando beatum Alarum expansu undique membra tegunt. Inde Columbanus noster Pater atque uiagister
Alpibus excursis aeriisque viis. llic aderit presens, alacrisque ad gaudia tanta Agmina conjungit consociata simul. Conjunguntur ei celeres, gressusque fatigant, Tres quoque Francorum S«otigen:e pariter. Quos vo itans fama asciscens ad gaudia tania, Unitos tulerit dulcibus obsequiis. Ubvius hinc proprios Gallus producit alumuo: , Longius occursu approperans rapido. llunc circum meilium numero:is ceetibus auctus Densatur niudus coxicolum populus. Umnes qui pariter sancta de voce salutat, Et proprios Lares Magne subire rogat, Ut quos zetherei retinet communio templi, llic quoque consortis jungat honoris amer. Interea Othmari przstabit cura beaii, Mansio constructa quoque parata (iat. Ut nibil displiceat venietis hospitis ori, Omnia splendeuti sed niteant facie.
Invitatio sancti Magui, unonymi
Miles ad castrum properes novellua, Pridem et notos repetas locellos, Posside terram tibi prxparatam
Jam cowes Galli, sociare illi.
Nos sta, Magne, Miserat ad te
Oppido poscit. Nunc studet ille Te veuieute
Nil reinoreris. Sexus uterque, Turba pedestris,
Vocferantur. Te, Pater, 2tas Ut veniendo
Et modulantur. Quando parata .
Tecta, Patrone,
Ip*e tucre. Ad tua quisquis Te sibi poscat Esto mi ertus. Igne nocivo, D.emonis astu,
Protege cives. Corporis ut qui Condere partem
Juveris illos.
l'ignora Gallus
Teque venire Mil s.
Tus laquearque
Comere laute, Miles.
Vir n, ul:er que.
Corus equestris, Miles,
Expetit omnis,
Cuncta meeris ;
Miles. Ingrediaris
Nos famulantes Miles. Limina stratus Sancte favere, Miles. Grandine, morbo,
Marte, fameque Mile-.
Relliquiarum
Promeruerunt, Miles 5
C Notheri physici, seu 2a^ionis, hymsus de vna virgine.
llymnum beate. virgini
Die turma voce supplic',
Laude Deum per omnia,
Ejus canens miracula. Iu(irma mundi eligit,
Et wagna spernens projicit,
Infirmat idem fortia, Confortat autem vilia.
Quod nuuc in alma virgine,
Pa!am valemus ceruere,
Sexum domans quas labilem ,
Vitam gerebat catibem.
Porposa mundi gaudia
Contempsit ut ludibria, D Soli Deo se subdidit lJique totam tradidit.
Deo Patri sit gloria, etc.
Eckerardi deccni hymnus de simplici. con[esscre, Confesser zeterni Patris,
Invicte miles Filii, Athleta fortis Spiritus, Nobis fave poscentibus.
Crucem Christi tu bajulas ,
Christoque coníixus cruci Jucunda spernens szculi Gaudes modo in regno Dei.
* [ncerii auctoris, monachi tamen saneti Galli, atque ut. videtur, llartmanni, propter quos.lam ejus versus quos babet etíam in Litania Humili prece. Cx.
* [factenus ex ms. Codice qui fuit sub Conrado Cx»sare exaratus. CAN,
EPIGRAMMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATKRUM MON. S. GALLI.
Nunc ergo nobis, quasumus, Prasens adesto cominus. Omne impetrando commodum. Atque pereunc gaudiutu.
Presta. p.
s eodem sancto Gallo anonymi hymnus, quotannis in ejus solemne cantari solitus.
Vita sanctorum, via, spes, salusque, Christe, largitor probitatis, aique Conditor pacis, tibi voee, seusu
Pangimus hymounm.
Cujus est virtus mauifesta, totum
Quod pii possunt, quoJ babent, quod ere, . Corde vel factis cupiuut auris Igue flagrantes.
Qui tua sanctum pietate Gallum Indicem lueis supera: dedisti Kjus ut docti mouitis tenebras
Mente fugeimus.
Hie 3d exemplum volucris canor:de Actibus sese prius excilavit,
Ut quod ingessit vigor instruentis Vita probaret.
Qui potens veibo, venerandus actu, Semper zieruis inhians lucellis,
Plura virtutis meruit supernae Signa patrare.
Quazsumus, mundi sator et ltedeuiptor, Ut sacris ejus meritis tueri,
Magic velis plebem, tribuens quod optat Corde benigno.
Temporuin pacem, fidei tenorem L»nguidis curam, veniamque lapsis, Omn.bus przsta pariter beat
Munera vite.
Ne quibus taoti dederas pa:roni Prima provisor documeuta cleinens , Milius sacram patiaris unquai
Defore curam.
llujus obtentu licet aetitari,
Iste ne laudem tibi summe rerum Hector acceptain, locus expedire Cesset iu 3s vum,
lloc Pauris proles, Pater Loc benigue. Spiritus praes, lioc uterque coinpar, Nuuc et 2teruo facias pereuni
Pariter saxelo.
Neikerá medici doctoris. (ut eum antiquissimus De- functorum Liber appellat) excellentissimi hymnus
de sancto Üthmaro usitatus eiiam.
Rector eterni metuende s:eeli, Auctor el suminas bonitatis ipse,
Quas tibi laudes ferimus caneutes, Accipe clemens.
Festa qux sanetis eolimus troplissis, Nomen Othmari resonant beati, | Cujus optandis meritis, Creator,
llla dicasti.
Qui patrum normas imitando sacras, Victor in duro validus duello, Hostis airocis rabiem subegit Delliger audax. Princ pum s2vas doluit rapinas, Inde raptorum studiis gravatus, Martyris palma meruit superna Scandere regna. Ejus ad sanctum tumulum patescit Quanta splendoris teneat perennis Dona, cum semper capiant ibidem Lassa vigorem. Cassus auditu, vacuus loquela, Caypius gressu, capiunt salutis Munus optatum, relevante sancto Languida quxque. Quzsumus nobis, Dominator orbis, Jlujus obtentu veniam misertus Confer indignis, tribuens manentis Gaudia lucis. lloc Pater summus, Patris atque Natus, Pr:estet et clemens utriusque Flatus. Trinitas simplex, et ubique Princeps Ümne per $vum. Sancti. Notkeri cognomento Balbuli ad Luitwurdum abbatem Bobiensem, archicapellanum, Cesaris nro- lectorem (ut ipse loquitur) mitissimi Galli, conclusio
dedicatoria prioris partis sacrarum. eequentiarum. Habentur in ipso opere.
Pars, Luitwarde, prior finitur calle sub arcto,
C:Commotam cane post terram , miserumque profun-
[ dum, L:titieque melos, sanctique decens habilacluin, Atque oculos Regi meditare intendere coli: — — Jerusalem donec merearis scandere celsam, Qua deridebis quondam cedentia flagra, Et cum ftege tuo gaudebis hic crucifxo, Posterior pratis renitet cum floribus amplis.
De Spiritu sancto, anonymi. (Ex vetustissimi codice.)
Pneumatis zeterni, Deus, adsitgratia nobis, Et tibi devotos sanctificet famulos. Purgator idem sordium,
Discretor et ornatuuin Cunctis in se fidentibus Adsit protector sedulus.
Sanctorum cogitatuum Suasor et meditatuum,
Unguento tuo, quzsumus, Unge nos, sancte Spiritus.
Spirando suave séusibus infunde lumen eolitus Possint ut mere splendidum Contemplari principium.
Ex priscis quondam vatibus, Diversis 22nigmatihus,
Clausurum matris uterum Promisisti Dei Filium.
Electi gregis principes,
Et bellatores milites,
51 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. - 52
Donasti forti pectore A . Aliud de sancta Agnete. Nescio poenis cedere. intende votis supplicum Tibi nunc spirantium, Per quem devoti gemitus Parontur Dei auribus. Dignatus idem hodie Terrestría invisere, Formasti mores homiuum Exemplar ad coelestium. Splendor, virtus, laus tibi sit, Cum Patre par et Filio Sacrato sancte Spiritus ler seculorum szcula.
Inclyta virgo Pei sancto conjuncta pudori Agues acceusa studet obvia lampade Cliristo, Virginibus comitata piis, queis carmine laudes Concinit iste chorus recolens pia facta benigne.
ltem tropus alius de Resurrectione Domini.
Exsurge, Rector gentium, Nec moriturus amplius,
Orbemque totum posside Tuo redemptum sanguine.
ltem versus alii vetustissimi de sancio Notkero.
Optans misceri Notkerus in aethere plebi, Àmen. Cujus dulcisonis nox nunquam cessat ab lymnis, Carminis de sancto. Stephano fragmentum, anonymi. B Gaudia duin licuit crucis hoc in carmine lusit Primus init Stephanus mercedem sanguinis imbre — Quod Domino laudi, Galloque studebat honori. Alflictus lapidum, Christum tamen ille cruentus E Inter saxa rogat, ne sit lapidatio fraudi Plurima falsidicis indulsit flens inimicis. Hostibus, o prima pie as miranda coronz ! l'luraque pandebat fore quz ventura videbat. En vice nos Stephanum Dominum pulsando canamus. Agite. Jam sequitur cantus aoluia oratione. Fragmentum car m:nis sancti Tutelonis. Rex pie, ltex regum, regnans, o Christe, per evum Qui mare, qui terras, cceli qui sceptra gubernas, Noxia depellens, culparum debita solvens, Qui super astra sedes, Patri deitate coharres , Es quoque sermo Patris summi , reparator et orbis, Lux, via, vita, salus, spes, pax, sapientia, virtus, Hic tibi laus resonet, chorus hic in laude resultet. * De Epiphania. Tribus signis Deo dignis Dies ista colitur, Tria signa laude digna Coetus hic persequi^ur, Stella magos dunit vagos Ad pr:esepe Domini. Congaudeutes omnes gentes Ejus psallant nomini, Novura mirum, aqaa vinuin Factum est ad nuptias, Mundus credit, Christus dedit Signorum primitias. A Joanne in Jordaue Cliristus baptizatus est, D Unde lotus mundus totus Et purificatus est ;
De sancto Joanne evangelista.
Ad Laudem ftegis gloriae Vox intonet Ecclesis, Propter Joannis merita ]l:ec recitans praeconia. Proclamabat saluberritme Spiritus sancti carmine, Quam fideles perpeudite. Ut percipiat gaudia
C Conditoris perennia :
Et qui continens est, elc. Quia dulcis est gratia, Suavis misericordia, Mirabilis in gloria.
Cibavit illum pane, eic. Dum supra pectus Domini l'ecuimberet altissimi.
Et aqua sapientie, etc. Ut paradisi fluminis Totun orbem coelestibus Irrigaret dogmatibus.
Et firmabitur, etc. Ut arce Sion positus Praimineat virtutibus.
Et esalt. illum, ete. Cum 2:000 mundi Judice Tlrouno sedentem gloria.
Lector, lege. A sumimno rege Tibi benedictio Sit; in ceelis plebs (idelis Psallat «xm tripudio. Amen. Fragmentum de Nativitate, anonymi. Laudemus omnes Dominum, Qui Virginis per uterum Parvus in mundum venerat Mundum regens quem fecerat.
In medio Ecclesim, etc. la voce evangelica, Ad divina pr:econíia.
Et implevit illum Spiritu, eic. Ut more volans aquila, Solem spectet Justitia.
Et stola glorie, ete.
Inter sanctorum agmina Coronis rutilaatia, Et luce soli; candida.
* Metzlerus putat. esse. Hortmanni, nam in Ms. erant annexi versibus Hartmanni. Cas.
55 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. CALLI. — gi
Jucand. ei exult. In angelorum curia Perfecta immortalia.
Et nomine cterno. Quem dilezit prz? omnibus Unicus Dei Filius :
Dominus Deus noster. O Joauones tlieeloge, O Chris:e dilectissime, Tuis lztos solemniis Coli conjuoge gaudiis.
Anonymi, de Epiphania erponens lectionem 1saia
Surge illum.
Praiesentis festi gaudia, AKterna luce splendida, lta pandit Eeclesia, Sub Jerusalem specie, Qu e jacebat in tenebris Per primi culpam hominis. Surge, etc., gloria Domini super te orta est De virginali utero, Obombrante Paraclito, Teste vatum przconio.
Quia ecce tenebre operient, etc. Judza enim perfida,
Peceatis obscurissima, Contempsit hzc praesentia, Coelestis regii lamina.
Super te autem orietnr Deus. Cujus ortu tripudians Angelorum symphonia,
Sub noctis canticinio
Dulci deprompsit orgaro. Ei ambulante, etc,
Stella ducente przvia
Ad pueri eunabula,
* Hujusmodi, ut appel'ant, tropos plures dictavit
sanctius Tutelo, quos ubique sequuutur gravissimae
Ubi lactat puerpera
Ipsum qui regit szecula. Leva, etc., venerwni tibi.
Ut fidei per gratiam
Provehantar ad gloriam.
Filii tui de longe, etc.
Supremi Regis gratia,
Qui przeonum instantia
Ex quadro mundi latere
Intra sinum Ecclesie
Multos in fide colligit,
E! coli cives efücit.
Tunc videbis, etc., omnes de Saba venient. Cum myrrha imputribili "Ad sepulcrum Domini,
B Cum Deus et rex gloriz
Adoratur in liomine. Tropus de Nativitate,
Laudemus omnes Dominum, Qvi Virginis per uterum Parvus ia mundum venerat Mundum regens quem fecerat.
Alius de sancto Joanne evangelista,
Dilectus iste Domini Joannes est apostolus, Scriptis cujus et monitis Pollet decus Ecclesise.
Alius de Epiphania Domini.
Forma speciosissimus, Manuque potentissimus, Es Davidis origine Natus Maria virgine *.
autiphonze.. Utrum vero etiam hos fecerit, mihi in- compertum, sed valde credibile est. MgTzL.
NOTA CANISII.
Quia hos, ut appellant, tropos, Jodocus Metzlerus putat a sancto Tutelone conscriptos, volui, ut sciatur quis Tutelo sit, subjungere qux? Meizlerus habet lib. de illustr. Viris sancti Galli. Be»tus Tutelo (qui olim vulgo sancti GuTLI), magnorum et nobilium paren- tüm filius, monachum in sancto Gallo professus, pi tor, poeta, orator, musicus et egregius &voy)u xoc, in utraque lingua potens, promptus natura, serio et joco festivus, voce clarus, exlatura elegans. Pingebat aliquando in Metensium urbe imaginem D. Virginis, el ecce duo angeli ad ipsum in habitu peregrinorum sccedentes eleemosynam petunt, qua accepta ad
geindam clericum sese eonvertunt, et aiunt ilii : ina illa, quz illi radios ita ad manum dat, nun- quid illius soror est? Stupens clericus (quia ibi con- sistens nibil simile viderat) appropinquat, et quod antea latuit, etiam illi fit phlam. Unde se cohibere bon valens, ait illi : Benedictus tu, Dumine pater, qui tali magistra uteris ad opera? Qui cum ipsos quid dicerent nescire assereret, vehementer in illos in- veclus, ne cui tale quid dicerent intermiuatus est.
Statim. peregrini transeuntes disperuerunt. In. cra- stinum autem cum gloriam talem de $e plures audi- ret dictitare, occulte sese subtrahens, cessit e medio, neque jam ultra in urbe illa operari volebat. Iu pla- nitie autem ipsa aurea eum reliquisset cireulum va- cuum, nescio eujus arte tales czlati sunt apices :
Hoc panthema pia cxlarerat ipsa Maria.
Et imaginem quidem quasi sedentem cunctis aspi- cientibus mire venerandam tanquam vivam reliquit. In reditu autem ad monasterium (dicebsnt Patres) cum signum ad missam daretur, in villa quadam pei iuvocationem sancti Galli daemonium euin ejecisse er quodam in templo illo tunc debacchante. Erat in pu. blico laetus, in angulis lacrvmosus, in ehoro strenuus, honoris Dei zelator mirus. Et cum egregie doctus esset, edidit non pauca ingenii et devotionis suz? mo- numenta, ex quibus sunt multi tropi et melodia, qua- rum etiam in sancta missa usus est. Cujus universa dictata singolaris et agnoscibilis melodie sunt, quia per psalterium, $eu per rotam (extus habei roi-
55 APPENDIX AD $. GALLI SCRIPTA. b6 iham); qua potentior ipse erat, neumatg inventa A sancti Tutelonis vocatur) ad dexirum altaris cornu,
dulciora sunt, ut apparet in. Hodie can'andus est et Omnium virtutum gemmis, quos quidein tropos Carolo regi ad offerendum, quem ipse rex fecerat, obtul.t canendos. Qui 1ex etam, Viri Galilei cum dictasset, Tuteloni versus addere injuuxit, ut aiunt : Quoniam Dominus Jesus cum esset, Ümnipoteus genitor, fona, et origo, cum sequentibus, etc., hos enim solos .li- buit adferre, ut, 5i inusicus eis, quam di-psr ejus ie- lodia sit videas. Murtuus est opinione omniuut san- etus, et sepultus in monasteria in sacello sancte C.tbariuz (quod sieut et ceemeterium illi contiguum
lioe epitaphio : Virgnis almiflez pictor egregius Tuielo Excelleus meritis et pietate joteus. Nemo tristis abit, qui te colit et veneratur, Fers cunctis placidam quippe salutis vpem.
Floruit tempore sancti Noikeri, sub Bernardo abbate, circa an. 883. De eo Eckerlardus in libris Casuum et Benedictionum, et Codex ante pccc auuos scriptus, Bruscbius, etc. H:ec Metzlerus, qui diligen- lissime ex antiquis monuieutis collegit.
Versus in Nativitate Domini canendi in processionibus *. Salve mir.ficum semper Deus in Patre Verbum, Mirilico partu j:un caro carne satum. Venisti mundo nova gaudia condere moesto, Et tibi devotis paudere te famulis. Pe:sultent nostrae tibi, virgo Maria, camcn, Qui rutilas tantis congrua mysteriis. Sed qua condignas tibi lingua rependere laudes Przevalet, extollens nomen ad astra tuum ? Quem non immensi ca, iat teres orbita mundi lu tua se clausit viscera factus liomo. Colum curvavit, sula fecit, et 2 quora fudit, Princi[ii princeps, ouue quod est faciens. Excre:ceus lapis, absque manu de monte revulsus, Mole sui mundum obtinuit stupidum ; Se per cum Patre cui virtus et gloria, sorsque, Aquiparet regnum, splendor, honor, solium. In Epiphania. Salve miirificum semper Deus in Patre Verbum, Mirilico partu jam caro carne satum. Hoc fecundata, et covlesti ez rore rigata Fi.rueras, Virgo tu benedicta Deo, Natum lactasti, gremioque fovendo locasti, Qui tuus est Auctor, Filius et Dominus. lugratus noxa tinor oanis abesto veternae. Jam novitas reguat, totus et orbis ovat. En Jesse virgam decorat bene flo-culus. illain, Vatis ut exorsa prazcinuere eacra., Escrescens lapis, absque manu de moute revulsus Mole sui iunduim obtinuit stupidum. Eu nunc implevit quod ea per enigmata clausit, Paudit et obscura gratia luce nova. Testatur (idis gregis angelus ipse magistris, Ejus in exortu luce micans rutilus. Hoc festum tanti canit hac pia vota diei, Stella recens clamat, aucta dies jubilat. Seinper cum Patre cui virtus, etc. , ut supra. In festivitate sancti Othmari, Versus ad. processionem. Festum sacratum psallimus, Cliristo canentes laudibus, Qui dat coronaui testibus, Nobis det indulgentiam. Otlbimarus abbas vocibus Oraudus est concordibus, Quem Factor ipse ceelitus Donavit hic virtutibus. —— lluuc esse patrem patri:
Lztetur omnis Suevia,
His natus, hos nunc confuvet, Placando Christum plebibus. flic dona sancti Spiritus,
Accepit annis parvulus, lpsum Datorem mur.eruimn Spargens in oras exteras.
Omnes gradus hie presbyter Orant beatis moribus,
Patri preces coelestium Votis litando muneruu.,
Coinuunis Lic vitas sator Seu maguus exstat conditur, Pralatus abbas incolis Hujus loci pr:zenobilis.
Fit pauper liic pro paupere, Cunctos egentes confovens, Dum quod dat eis parvulis, Cliristum respeetat fratribus.
Nunc gaudet in regao Dei Funcius corona praemii, Quam Christus illi reddidit, Pro quo labores sustulit,
Gallo Patri laudabili Otlimarus abbas jungitur, Itum locum qui jugiter Tutentur, et nos supplices.
Virtute semet vivere Demonstrat hic credeutibus, Certum fide quod quazriimus, Praebet Pater sanctissimus.
Effunde voces, plebs Dei, Commissa delle noxia,
ASlat rogator gratio, Reddens :quum quod suscipit.
Absolve, clementissime, Nexu ligatos criminis,
Delens malum quod respuis, Addens bonum quod respicis, Laus sempiterno sit Patri
Nec non perenni Filio, Sanctoque sit Spirainini, Per sceculoruin szecula.
| [n. susceptione principis. Salve, festa dies, laudabilis, atque beata,
Qua Deus in servum vidit ab arce suum, Ecce redit princeps laudandus carmine nostro,
* [Jabentur, sicut et tres sequentes hymui in vetustissimo Ms. ebore, argento, gemmis auro olim vestita,
91 EPIGRAMMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 53
Gaudia siot, populo quod redit ille suo. Vire diu, princeps, post plurima pr:elia victor, Undique deficiunt qui tua damna petunt. Virtutum meritis tua vita refulget honesta, llinc ve laude frui fecit in orbe Deus. lufula sincerum nunc ornet splendida vultum, Oinnipoteus tibi laus detur ab inde Deus. luvidia magna correptus pr:esul iniquus Invidet, atque gemit quod Deus ista facit. Nequiter intendeus te vincere vincitur il'e, Concidit in foveam cujus et auctor erat. Defeusus ineritis, tn bonore wanens, bone pr.nceps, Digne susciperis ; psallimus inde iibi : Nos tuus adveutus condigne psallere cogit, Sit tibi pax requies, sit benedicta dies. D. P. N. Notkeri Balbuli hymnus de omnibus san- ctis cantari solitus.
Oinnes superni ordines, Quibus dicatur bic dies,
MI e milleni imillies, Vestros audite supplices.
Priinuim iitutes igneze Mox repletze scientie Esin juvate nos prece Sessiones Doiminicz.
Duin nos celestes Domini, Et principes praevalidi, l'otentiaque przediti Estote nobis placidi.
Hiuc ditati virtutibus, Vosque tremendi nutibus Ei fu!gurosi vultibus, Christi favete plebibus.
Ümnes quos Dei gratia Ab liac exemit patria,
Bona donate coelestia, Nostra laxate. crimina.
Tu pater adsis Abrabam, Claram regeus prosapiam, Cum ipsis necessariam :
. Nobis precando veuiam.
Tandem David bymnidicis Hinc inde stipatus choris, Pulcher coronis regiis, Cunctis succurre miseris.
Sacer adesto flagitans Cetus futura praedicans, Nobis Christum concilians, In coelo jam tripudians.
Omnes, dum carnem induit, Quos Christus praesens docuit, Quosque absentes imbuit Erigite, qui corruit.
Nostros, supreme claviger Et novze pacis legifer, Omnisque Christi crucifer, Actus mundate pariter.
Nuuc onitie sacerdotium, Primus ordo pontificum, Clerum duceudo subditum, Fletum tergite supplicum. Nunc posce nobis, Genitrix Omnisque carnis domitrix, Ut cesset culpa perditrix, Et plebs salvatur. debitrix. Istud concede, Trinitas, Et indivisa unitas, Domus regens pacificas AEtates per. interiminas. Amen. Sequentis lamentationis prosam fecit sanctus Not- kerus, cum in Martinsdobel pons in loco praecipiti et
B periculosissimo xdificaretur. Quis autein versus ad-
jecerit, nescio. Descripsi ex vetustissimo Codice, ubi cum modernis etiam notis est :
« Media vita in inorte sumus, queni qua'rimus adju- torem, uisi te, Domine, qui pro peccalis nostris ju- ste irasceris.»
Ach.
llomo perpende fragilis, Mortalis, el iustabilis, Quod vitare non poteris Mortem, quocunque ieris. Aufert te, s: pissime, Dum vivis libentissime.
Sancte Deus. Va.
Calamitas inedi, Vermis freinit invidi, Dum audit flentem animam Mortalis essem utinam ! Nec Cliristi fortis gladius, Transiret, et non alius,
Sancte fortis. lleu.
Nil valet nobilitas, Neque sedis sublimitas, Nil generis potentia,
Nil rerum affluentia, Plus pura conscientia Valet mundi scientia.
D Sancte et misericors Salvator, amara: morti ne tra-
das nos.
Ejusdem sancti Notkeri ad Ruodbertum ^ episcopum Met, hymni v, de vita et miraculis proto-martyris Stephani.
Hymnus. primus de passione sancti Steplia nie
Primus ex septem niveis columuis, A Petro electus Stephanus beato, Voce, vel signis, medicans inisellis, Claret in orbe. Qui, brevi verbo replicans priora, Persecutores docuit piorum Esse Judaeos, probitate cas$0s, Felleque plenos.
* |pse Notkerus, in Vita saucti Galli refert hosce versus ad l'uopertum episcopum Metensein ecripsisee.
59 APPENDIX AD 8. GALLI SCRIPTA. ; 60
Nec novum quid, quod Bominum furore
impio d. peenaro crucis impulerunt, Cum pro; hetas. vel patriarchas ante Sxpe necarent.
llisce prasdictis, licet angelorum llle fugeret facie decorus,
Ceu profanum moenibus urbis alte Ejiciehant.
Saulis et cur induvia calentes, Ne piger forsan furor impeditus Tardius sanctum lacerare posset,
Deposuerunut. .
Tum volant crebri lapides per auras, ]nstar ingentis pluviw, vel imbris, Vinea tandem sterili negandi
Atque nociva.
Sed tamen sanctus pietate plenus, Persecutori veniam precatur,
Atque pro crudis lapidum pruinis Pronus adorat.
[luic ad exemplum Deus ipse magnum Pr:estitit sese conspiciendum omni S:eculo, quod profuerit caput ceu
Martyriorum.
Nam quis audebit dubitare sese Quod Deus servet pius in futurum? Quando in przsenti Stepbano vivendum
Prebhuit ipse.
Ut fides jam conspicue vireret, Visihus nostris propiaute caelo,
Vel Patri summi reuitente N.to JEthere aperto.
Spiritu vel se manifeste in ipso Esse prodente Stephano benigno, Talibus signis, pid Trinitatis
Queis bona fulgent.
Ilymnus secundus. de. Revelatione ^ corporis sancti
Stephani.
Cum sanctus Stephanus necis petrin:e
Multatus misera jacere sorte Compertus fuerit Gamalibeli, Compassus bonus ille non nocenti Poscit Christicolas, pia rapina, Corpus tollere dentibus leonum : Vectum navicula quod ipse suiit, Condituimque $uo locat sepulcro.
E! planctu nimio sequente curat. Ac post mortuus, applicatur illi, Kt, post tempora valde multa, sese l'andit presbytero, docetque clausa. J»anni studet ille puatiare
Sancto pontifici, simulque sumptum
Thesaurum Stephani, Salem ferebant.
Et tunc arida vel siti perusta 5, Accepit pluvias diu negatas
* De hac revelatione vide sanclum Augustinum, t. VH Editionis Benedictinorum ; ibi epistola Avi et narratio Luciani, quam in listorie Judaicie l. vi
Tellus, germinibus soli creandis. Hoc testem decuit bonore tolli, lmbrem qui lapidum ferebat ultro, Orans impia ne tanus periret.
Iliymnus tertius de miraculis ipsius in. Africa ostensis.
Ut revelatus Stephanus micabat, Q5s3 sunt eju« celeri meatu Africanorum steriles per agros
Sparsa serendo.
Flore de quorun mulier medelam, Dante prsejecto, meruit, patrono, Quos tenebratis oeulis propinquaus
Vidit aperie.
Messe de quorum medicina dulcis Devehenti pontifici fidelis Venit, ut nec fistula parva morbo
Jam superesset.
Calculi morbus nimius, vetusque, Quo laborans Eucherius periret, Temperamento Stepliani salubri
Est superatus.
Mortis et saevum Stephanus periclum, Veste signata ac citius remissa,
Sic repressit, presbyter ut salutis Munera ferret.
Martialie to, Stephani gemella Sospitans cura, Dominum potentem Mortis et vitz celebrare Christam
Sxpe solebas.
Stephanus quondam podagram retnovit Colitus latis precibus benignis, Vel revelato medicantis usu
Blandus iatri.
Cum puer, &ueto pueris joca»di More, inter boves tereret terendus ; Stephano, exstinctus, medicanmte.. ....
Est revocatus.
Nonna desperans reditum de arcta Fauce mortis, mox tunicam beato Stephano misit, moritur, reducta
Qua reviviscit.
Bassus et Natam simili medela Mortuam vitz. revoeavit, horis S'eylianum multis lacrymis misertuin
Mollificando. Filius parvus, patris omne charum, Spiritus jam jam vacuus calore, Stephani tactus oleo rev:xit,
Morte remota.
llxc Eleusinus Stephanum patrare Audiens, natum exanimem ferebat, Martyrum Christi manibus medesdum,
Estque ita factum.
ZEmulans Petronia quem misella
Steplianum pernix medicum reqoirit,
subjecimus ex1mini. Basu. , ? Male omnino; nam circa Decembris finem cen- tigit illa revelatio, si vera fuit. SAsx.
51
Faseino spreto, celerique gaudet Munere sancti. Paulus autem, Palladia sorore Se per orbem comitante latum, Stephani nutu caruit tremore, Ac soror ipsa. : Ilz2c mibi doctor retulit peritus, Nomen Augusti merito retentans, Quz tibi, praesul venerande Ruodbreckt, Pango tenenda.
Hymnus quartus. de miraculis ejusdem in Cismorinis partibus.
Ordinis sacri Stephanus honorc Partibus pollens Ásix calentis Finibus tandem occiduis rosarum
Sparsit odores.
Quos volens plantare beatus ille Verna Martini, vigilans in omni,
De sera accepit sine clave, clausit Et sine elave.
Qui precabatur vcuism imperitis lpse proterrum Stephanus repressit, Innocentes eripiens, reumque
Fune retentans.
In mari navis propior periclis, Per manum sancti Stephani retracta, Aut canes Scylla, aut rabiem Charybdis
Salva refugit.
Est Domus Mettis Stephani cruore Sacra, quz tantum superesse diris Posset Hunnorum gladiis, rogisque,
Sanguine tuta.
Qua ducis natam, medicante Gallo Liberatam d: monio furentem, legis abstrasit thalamis, auore
: integritatis.
Fontis Hispani, Stephano patrante, Munus szieraum memorare dignum Qui lavandis profluit, atque lotis
Conditur alte ; Sed cum boc baptisterium caballis Improbus quidam stabulum pararet, Febre correptus, Domiuumm prsibat Ad Phlegethonta ,
Hoc loco, cultrum socio retraxit linpudens quidam, vacua sed urna Mente przcepta, Stephano jubente,
Reddidit ipsum.
AEger et * balbus, vitiisque plenus, Ore polluto Stephani triumphos Notker indignus cecini, voleute
Prasule sancto,
Flore Ruodbertus juvenale qui nunc Cor senum gestans, senium beatus, Ac piis plenus meritis, videre
Promereatur.
Pacis optata potiens quiete,
Hostis et diros superans mucrones,
* Hine patet cur dictus sit Moikerus Balbulus,
EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI.
A
Quem fures misit Boreas fugandum Vel perimendum. Ut Triuitatis benelieta virtus /Edibus cunctis, domibusque cunctis Per preces megni Stephani, canaiur Tempore longo. Amen. Si mihi non vultis, ocolis vel credite vestris. Vos saltem binas piscis mihi mittite spinas.
Hos deos versus Notkerus Batbulus fratribus Au- giensibus misit cum fungo quem moruch vocant, in angulo spud sanctum Gallum fratrum pyralis in hieme nasei aliquot annis solito loco suo. Nam eum ipsi assererent, in Alaspach, piscem quem alandt
p vocant, xij palmorum apprehensum , loco nomen
dedisse, ipse incredibilia narrantibus, etiam de san- cti Galli loco se mira esse dicturum respoudit, et supra dicti nominis fuugum in Januario ibi natum se vidisse subjunxit, idque ipsum illico quasi falso locutum pari voce dicentes, derisui liabebant ; sed ipse, ut dixi , sequenti anno itidem ibi fungo nato, dicta factis compeusavit, fungum mittens, et scri- bens hoc distichon. Causa tamen erat fungi in an- gulo iilo pyralis nasci soliti, quod aqueductus eum- dem angulum prseterfluens rigavit, et calor pyralis non nimius, sed caumate aqux mistus, illum attigit, et fotu tali parere przecoquam terram fecit , et fun- gos quidem primitus, mox etiam et gramina qurdam virentia, stiríis et glacie foris sub divo rigentibus,
C vspor idem produxit.
|Hic Canisius habet carmen ad Fedolium quod dedimus n * Colunibani carmina, ubi videris tom. LXXX, eol. 291.
Fragmentum Carminis sancti Notkeri de psalmodia.
Si quod voce sonat, fido mens pectore promat,
Nec clamor Domini tantum sublimis ad aures, Quantum vox humilis placido de corde propinquat. Memoriale Reverendissimi D. Bernardi abbatis Se-
cundi, quod dedit cuidam fratri monacho, cam eum ad Academiam litlerarum causa mitueret.
4. Studium pietatis sit tibi in primis commenu- datum.
2. Cognitionem Domini Creatoris, Redemp:oris ac Servatoris tui ferventissimo animi desiderio ap- petas; adque eam pervenire, quantum fleri potest, contendas.
5. Te ipsum, atque defectus tuos, et malas con- suetudines, diligenter inspicias, et cogmoscas, emcu- dareque omni conatu studeas.
4. Habitum virtutis fac acquiras. -
5. Diflicultates occurrentes viriliter vincas.
6. In bonas litteras sedulo incumbas.
7. À nimio vino, tanquam 3 veneno, abstineas.
8. Vocationem ac professionem uam sepius in auimum tuum revoces.
9. Verum amorem monastica discipline imbibos, Statumque tuum fac optime coguoscas.
65 APPENDIX AD 8. GALLI SCRIPTA. — 64
10. Omni obedientia p.tribus ac inagistris tibi A
propositis te subjicias. 41. Inobedieutium ac. irreligiesorum consuetudi- n m devites.
19. Tempus bene eoloces, ac cum fenore re- deas. Ora pro me. F. Bernardus abbas sancti. Galli.
—— UE ——————— ÁREA ARR tA
TABULA INSIGNIORUM MANSIONUM MONASTERII S. GALLI.
Exstat iu bib'iothbeca sancti Galli tabula quxdam seu (ut vocant) mappa sane perquam velusta et ampla ex pergameno ad Gozpertum abbatem, in qua etiam !otum nmionasterium secundum omnes etiam abjectissimas officinas descriptum est (ut quidem cgo colligo ex eo quod ibi appellat auclor Gozbertum filium) ab episcopo aliquo, qui fuerit vel inonaclius, val studiosus, vel certe alias demum
Üratorium | sancti Petri.
Ific Petrus Ecclesiae pastor sortitur honorei.
Disticha vit. columnarum qwe sunt in externa parte summi templi, quod habet in longum pe- des cc, in latum autem xt, quoad interiorem sui partem. Bissenos metire pedes interque columnas,
Ordine quas isto coastituisse decet.
Baptisterium. Ecce renascentes susceptat Christus alumnos. Al:are sancti Salvatoris. Ad crucem. Crux, via, vita, salus, miserique redemptio mundi. Analogium Evangelii. llic evangelicz recitatur lectio pacis.
Super. eryptam. sancti Columbani, altare sanctorum
bed et Galli, in quo est sarcophagus sancti alli.
Sancta super Cryptam sanctorum structa. nitebunt.
ÀÁ tergo altaris. lic Pauli dignos magni celebramus honores. . Extra templum, ad Orientem. llic sed domatibus paradisi plana parantur. Ád QOccidentem. lic paradisi acum sed tecto sternito campuin. In eodem campo disticha vi columnarum. Has in'erque pedes denos moderare columnas. Murus. llic muro tectum impositum patet, atque columnis. Porta in muro. Adveniens aditum populus hic cunctus babebit. Via ad portam. Ownibus ad sacrum turbis patet hzec via templum, Quo sua vota ferant. Unde hilares redeant, Ad Australem vie plagam, ovile. liic caulas ovium caute dispone tuarum. | Cubile famulorum. llic requiem inveniat fsmulantum turba viciss'm. Stabulum caprarum. Ista domus cunetas nutrit, servatque capellas. : Stabulum. summ. Iste sues locus enutrit, custodit adultas Stabulum armentorum. Hic armenta tibi lac fetus atque ministrant.
.* lunuit dormitorium subtus labens calefactoria ejusdem domus. Cax.
monachis et monasterio familiaris, Eam tsbulam iu- dex quidam centenarius nominat sa:scii. Martini mo- nasterii, ex eo, ut arbitror, quod »liquid in tergo ipsius est de Vita sancti Martini, sed ut er titulis et situ manifestum est, non est, nsi sancti Galli monasterii, prout fuit Gozberti temporibus m-^naste- rium. Epigraphen insigniorum mausionum sic auctor carminice dicit. CAN.
Domus equaritia. Hic fetas servabis equas, tenerosque caballos. ll:c omnia cis viam versus Orieuteim inagis. lbidem ypor:a famulorum ad templum. Tota monasterio famulantum hic turba subintrat. Stabulum boum et equorum. lta bubus couservandis domus atque caballi«, Il ospitium peregrinorum et pauperum. Hic peregrinorum lzetatur turba recepta. Alibi, Hic babeat fratrum semper &ua vota minisier. Porticus ante ecclesiam. Híe pia consilium pertractet turba salubre. Porticus ^ ante domum stet hzec fornace calentem. ll:zc domui adsistit cunctis qua porgitur esca.
C iluic porticui potus quoque cella cohzret.
' Officine variorum artificum ad meridiem. Il:c sub se teneat fratrum qui tegmina curat,
Jbidem horreum.
Frugibus hic instat cuncti3 labor excutiendis.
Itein adhuc ad Orientem magis. | Cometerium fratrum, cujus in meditullio crux.
luter ligna soli baec semper sanctissima crux est, ln qua perpetuz poma salutis olent.
llanc circum lateant defuucta cadavera fratrum, Qua radiante iterum regna Poli accipiant, :
Paulo exterius, hortus.
Ilic plantata olerum pulchre nascentia verna,
D'Pullorum hic cura, et perpes nutritio coustat.
Anserum locus. Anseribus locus hic pariter manet aptus aleudis. Ad ortentem templi. Domus novitiorum, loc claustro oblati pulsantibus associantur. Ibidem versus meridiem, infirmarium *. Fratiibus infirmis pariter locus iste paratur.
Est etiam aliud infirmarium pro vulde cgrotis , alibi , . ad levam templi seu Aquilonem.
S:pius in gyrum ductis sie cingitur aula.
lbi est bibliotheca, Mansio abbatis, eic., cchola cum horto suo.
llec quoque septa premunt discentis vota juveutw.
b Aliis valetudinarium ; Scriver. nit. ms. iu Cas.
65 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 69 lbidem, sed magis ad templum, est susceptio [ratrum A Ut vitiosa seces deposco, placentia firmes.
supervenientium ; magis ad occidentem est hospitium aliud,
liec domus hospitibus parta e-t quoque suscipiendis,
lhidem ad ipsum templum est ingressus hospitum. et juventutis.
Exiet hic hospes, vel templi tecta subihit, Discentis scholz? pulchra juventa simul.
Grimaldo abbati , inquit Jodocus Meizlerus, pri--
mim exstructa abbatia est, quz? jam dieitur die Pfalz. Fam scribit Eckerhardus et alii elegantissimis tunc fuisse picturis ornatam , quas quidein picturas fece- ront divitis Augix monachi fratres nostri, et a no- strs S. Galli Patribus hi qui sequuntur versus dictati, e infra picturas illas scripti sunt. Qui dum jam cum ijs pielura inciperent ob antiquitatem suam aboleri à Patribus nostris Notkero physico, et aliis descripti, suisque ipsorum libris commendati suot (Ilec Meiz- lerug).
In pariete. Splendida marmoreis ornata est aula columnis : kn Grimwaldus ovans alto fundawine strux t, Ürmavit, coluit , Ludovici principis alini Temporibus, multis lztus feliciter annis.
In alio pariete.
Aula palatinis perfecta est ista magistris,
Insula pietores tramiserat Augia claros.
Templum sancti Üthmari pingi fecit Harmotus abbas, aique in. pariete uno. pingebatur Sapientia , cum hoc Patrum elogio.
Ü generosa pareus, cunctis gratissima doctis,
0 tecus imperii, rectrix dignissima muudi,
Seleque splendidior, fulvo pretiosior auro,
Quom. przelara nites t9to, Sapientia, mun 10.
Aspice quam. pulehro decorata est ordine mater
Niiarum, clare dives Sapientia fulgens.
In pariete altero septem sapientes.
Continet hic paries veterum monumeuta sophorum ,
Caro qni totum docuerunt tramite muudum.
In olia porte turba beatorum Deo assisientium.,
Agmina sanctorum laudantia voce serena
Aute thronum Domini sistunt per szecula cuncta.
In pariete super ostium.
llic Dens est przesens puro posceutibus ore,
Dans miseris veniam, contritis corde medelain. Strabi Galli monachi Fuld., discipuli fiabani, dedica- loria hortuli sui, ad Grimaldum abbatem.
llzc tibi servitii munuscula vilia parvi
Strabo tuus, Grimalde Pater do- tissime, servus,
l'ectore devoto, nullius ponderis offert.
Ut cum conseptu viridis consederis horti,
Subter opacatas frondenti germine malos,
Persieus imparibus crines ubi dividit umbris,
Dum tibi cana legunt tenera lanngine mala
Lndentes pueri, schola Iztabunda tnorum,
Atque volis ingentia mala capacibus indunt,
Grandia conantes includere corpora palmis,
Qo moneare habeas nostri, Pater alme, laboris,
Dum relegis, qu:e dedo volens, interque legendum,
Te Deus seterna faciat virtute virentem Immarcescibilis palmam contingere vitz, Hoc Pater, hoc Natus, hoc Spiritus aunuat almus.
Ymmoni fratri, postea. abbati, Eckerhardus ; de le3e dictamen ornandi.
Dictamen verbis assuesce polire superbis,
Qu:e sibi cognata, pare fonteque sint generata Pro biuis geminos, pro pulchris pone Serenos, Pro pulchris lz0s, pro latis corde quietos.
Pro justo, gemmam ; pro nobile, sit tibi stemma, Da v:ti gemmas, botros tibi dicito mammas. Fructus da segeti : portum simulato quieti ,
Rem gio alarum volucris secat aera suarum.
B Qvi pulcher visus locus, effice sit paradisus.
Delieiis plenus locus appelletur amcenus.
Sic etiam prata, silvze, pomeria, strata,
Hortes ei hic rivo propior, fonti quoque vivo. Verbaque cognata sociabis et ante locata, Theutonicos mores caveas, nova nullaque pouas. Donati puras semper memorare figuras,
Rem pulchrain non semper dic speciosam.
Sit sale couditum, quidquid dicendo cupitum. Florida vernahunt; fabri et arte polita micabunt. Pulchra quidem mulier formosa sit, et speciosa. Aurum sit purum, sit inundum, sit rubicunduw. llis quoque Germana tamen haud poterunt fore vana, Quzereuti verb florum splzndore superba,
Si teneant puram, nou d«generemque figuram.
C Sit cibus et potus noster saturatio totus,
Simplex est prorsus, sed currit commode versus. Sit fomes vite cibus hic, nectarque cupit e,
Iste figuratus faeundior et mage gratus. Simplicitas pura, generosior ergo figura.
Neutra spernenda propriisque locis retineuda. Arte loqui imbutos imitare sapore locutos.
Ore di-ertorum rape tu quodcunque decoruin.
ltem alias eidem aliqua.
Cur geniinum fratris , valeas , flos eplendide matris, Tecum in floretis liceat mihi ludere l:ctis,
Qu:e eruce reclusus vernans fundit paradi us, Sidera per meritum cor, Elysioque petituin.
Te spes atque fides solident, qu:ze major et his est. Si tibi per trinum sit pax, sit vita per unum,
Cum quo ridebis, specie sed quando videbis
Ipsum perfecte, trahe me tecum,. prece macte, Quem nimis optamus, facie simul ut videamus.
In no!am capit«li versus antiqui. p g
Preceptor fratres lioc signo convocat omues, Exem,lo Domini cum lavat unda pedes. Nec non consilium constat si forte gereudum,
Hoc moniti signo conveniunt subito. Laudibus et noctis interdum rite peractis, C«plainus somnum, si dederit sonitum. Cee. erit 4t radiis Pheebus conspergere lucem, lloc resonante sopor ocius omn:s abit.
81 APPENDIX AD 6. GALLI SCBIPTA. In Codice Vite. sancterum Galli, Oth. e Wib., quem A
H erimannus (ut autumo) abbas, vel per se, vel per alium, mulio cum auro paravit, habentur hi versus.
Servum, Galle, tuum libri decus hoe Herimannum
Divite cum voto tibi perfecisse memento.
In calce Codicis, sed alia manu sunt sequentes.
Galle, tuos famulos magna pietate reserva.
Turpia verba loqui dominabus, turpia clero,
In laico signum perditionis erit.
Dat probitas speciem, sed non species probitatem, Qui probitate caret, nil sibi (orma valet.
Omnia naturz prspostera legibus ibunt,
Floribus et linguis quod t3m mirabile signum.
In Thesa ro Ecclesie sunt duo cornua ez ebore mire magnitudinis, olim argento, gemmis, et auro deco- rala. Ex quibus wni hi versiculi sunl ineisi.
Munus * Burchardi Patris hoc servetur honori.
Auferat hoc ullus, huic non sit portio Gallus.
Et alteri. Nortbertus donum dedit hoc tibi, Galle, decorum, liuic ob mercedem, paradisum da fore sedem.
In quodam vetustissimo opere biblico, quod pin- xerat Marcellus monachus, et Gisalbertus subdiaco- nus, est sermo ad clericos, proverbia, etc., heroico versu, eujus tamen sint, nescio. In eodem bibliorum armario habes itidem heroico versu varios variorum b.bliorum partium inscriptione llartmuti abbatis. [n antiquissimo item codlce , ubi pictus est Harekerus , supersunt bi versiculi :
Avuferat bunc librum nullas hinc omne per zvum
Cum Gallo partem quisquis habere cupit.
Et infra : Istic perdurans liber hie consistat in evum,
Pri:mia patranti sint uL in arce poli.
Olim in quodam clinodio templi hi erant versus : Teruus hzc &yig Salomon dat dona Marise, Ei Tertius hxc almo Salomon dat munera Gallo. Cui subjunzit ex Patribus quidam : Tantis pro donis sit pax anima Salomonis.
lex Carolus per eumdem Salomonem capsam aliam reliquiarum misil, cui irscripti erant iati :
Eu crucis atque piz: cum sanctis capsa Mariz, ll2nc Carolus summam delegit habere capellam.
* Burchardus, cognomine Ingenitus, quod ex utero mairis excisus, et arvinse porci, ubi incutesceret, in- clusus, fllius Ulrici comitis de Linagois, Buochorn, et Monte forti, Wendelgardas comitisse de Buochorn, Henrici À cupis ex sorore tledwige pronepos, anno 95), creatur abbas sancti Galli. Imperatori Ottoni Ma- gno ita charus fnit , ut emn filium appellaret. Scri- psit Ottoni epistolam pro confirmando Notkero, quein propter disciplinze severitatem , piperis granum vo- cabant, in hzc verba : Summe post Deum Majestatis dominis meis, Burchard abbas semivivus, annis meis et senio finem mihi vite in januis habentibus; ne pastos oves, pat r. filios improvisos relinquam, domini mei, privilegium grati vestre me sellicitavit. Misi itaque vobis, fiduciam vestri habens, dilectum meum, mihi ad- huc vivo sufficiendum, a viris virtutum optimis moribus assuefactum , sancto Gallo, ut confido, vobisque placi- (arum. Misi autem vobis et testes meos ter tres idoneos.
[n opus quoddam sancti ÀAuguslini.
Bissenos magni doctoris in ordine libros Augustini in hoc corpore, lector, babes.
Cum quibus invictum stabili fundamine castrum Consiruit, et sanctos sanctus in arce locat. Jtem in ejus ipsius volumen de decem chordis sic :
Exsuperat auri pretium seu topaziorum Hie Augustinus quod parat! Aurelius.
Taunge decem chordas ; Domino tres ^ tange sonoras.
Septem dilecto discrimina tange propinquo.
In aliud sic : Hune librum Gallo Notker patravit et anno. In opus Ambrosii. Nectaris Ambrosii redolentia carpito mella. In Ambro.
B itane partem Gallo patrat Vodalricus et Utto.
In Bedam. Quam clari abbates Gozpertus et Ymmo operantes. Alibi leguntur. isli. In mundo duo synt quas nil abscondita prosunt : Fossus humi census, latitans sub pectore sensus.
Et iterum alibi,
Exitus acta probat, finis, non pugna, coronat.
Et hic in Boetii opere philosophico. Explicat egregiz: memorandum dogina sophi:z , Non Jovis hanc tactam generasset barba Minervau:. Hoc opus auctorem gustando sapit meliorem, Sed rivum elausit qui fontem pneumatis hausit. Dicamus lzti : Requiescas, sancte Boethii , Qui bibliothecas vestisti lumine ezc3s. Papienses aiunt illum morbo suo obiisse in ergustulo.
Idem Codez ms. ln opere Hieremim, Abdie, Zachari& , Malachie , el Abacuchi leguntur. Sors signatur in his populi partitio v.r,is Cornua regnorum signant hzc vim variorum, Cives angelici sunt hi sub nomine fabri. Impietas immersa malis monstratur iniquis. Gentibus errorum defertur summa malorum, In quo quazsisti Jacob, quem semper amavi, Est aries victus, victor supereminet liircus. Alibi isti. Rumor de veteri faciet ventura timeri. Omnibus omnia non mea somnia dedere primum.
qui eum coram vobis ferula mea reddita, et indulgentia mihi petita, singuli eligant. Valeat Regnum vestrum et imperihm in Domino dominorum. Amen. Neque enim dubito donum, de quo hic mentio, fuisse Burchardi primi; nisi quis wialit referre ad Burehardum 1l, qui monssterii legitur thesaurum ditags:e cappis, casulis, 2ibis, palliis, libris, elc., qui cum Henrico Bavaro conu a Saracenos in Campauiam profectus obiit , in Franckenuiuuster sepultus anno 1055, hoc epitapbio :
Angelicis comitatus ovans quz sidera flammis,
Przsulis vicew flümmis Borchard femi ptebi sure sanctas, Celsithronum didicit precibus pulsare touan:em, Iuditur setheres felix qua se tus aulse ] Transit, et altitbroaum ga modo visere regem.
v Tria prima przecepta Decalogi De» , septem po- steriora proximo servanda.
69 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SAURI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. ?0 A docuit, absolvit. Ut habet liber ins. ex quo seqneu-
Dedecus est nulli decies os rodere pulli.
In Hieronymo super Ezechielem. Bis septem libris Hieronymus Ezechielem Explanat bis quattuor hic lege posteriores. j Quos te difficile nimis explanasse fatetur.
Ibidem. Ruben, et Simeon, Levi, Judam, Isacharque Cum Zabulon, Dinam geuerat Zi», Zetpha, Gat, Aser, Benjamin, et Joseph, Rachel, Bala, Neptalin, et Dan. De sancta Wyborada sanctimoniale virgine prophelissa, martyre. Festum diem Wiborad:e Virginis et martyris, ' Geminantem tripudium Cum coronis geminis, Una omnes veneramur Vocibus cum consonis. Isth:ec postquam diu vita ^ Desndavit practica , Desiderans jam quieta Vacare theorica, Sedem sibi eligebat Clausulze ergastula, In qua perfrueus sxpe Visione celica, Divinitus devastandam Ab Ungeris Alemanuiain Suz quoque passionis Pr:cognovit gloriam. lfujus pàssionis die Gratulamur annua, Postulemus yunsaniues Illips suffragia Mereatur consolari Ui nostra miseria ; Amisszeque diu luinen Reintrare patrise, Quam lilio virginali lniraverat hodie Redimita, proprioque lioseata sanguine. Quod dignare nobis, simplex Trinitas, concedere Ne pretium quod profluxit, Christe, tuo latere Anpuletur jam redemptis Ad perenne vivere.
Divus P. N. Notkerus, inquit Meiz'erus, edidit post Walefridum Vitam soneti Galli metrice i li- bris, de quo opere, quod liactenos non vidi, nisi psuca hzc, ea suhjiciam. Notandum scripsisse Not- kerum nostrum stylo et modo dialogi , ubi quidem in'erlocutore usus est primo Hartmanno Juniore discipulo suo, sancti Udalrici postes praeceptore, deine reliquum cum Raperto Juviore patruele suo, Raiperti aulem senioris nepote , quem ipse quoque
52
tia a me sunt descripta (Hec Meialerus).
Ultima szxcli generate meta Vincis antiquos lyricos poe«as, Pindarum, Flaccum, reliquosque centum
Carmine inajor.
Tu prophetarum celebres camaras David, lsais, parili decore /Emulans , * tempus sine laude nudum
Schemate vestis.
Gesta tu Galli domini beati Pange, decanta , modulare, psalle, Munus hoc mandat tibi Christus auctor,
Arripe lactus.
Forsan et lassus tubas, vel erras, Curro festinans, celeraus levabo,
Et pedes firmans teneros praibo C4lle modesto.
Spiritus summi, Patris, atque Naii, Uncior, adjutor tibimet revolvat Quidquid est hujus memorare sancti
Carmine d:guu:n.
Chare quid linguam taciturnus abis, Laudibus Galli neque Izetus instas Cujus es victu spoliisque factus
eio s» Virilis.
Quid prodest temet studiis librorum, Tain brevis vit: morulas dicasse, Corpus ac fractum macerasse tantum
Si nibil audes?
Sic ocellorum potiaris usu ,
Organo vocis careas nec unquam, Munus et gaudens manuum retentes, Seribe quod hortor.
Si times solus grave ferre pondus, Colla nec multum reprimantur arcta Fasce tam magno relevabo teinet :
l'salle vicissim.
liesc. ipta. Ilurtmanni ad epistolam | Notkeri sibi proia-
tam.
Quid est, Pater dulcissime, Strictum jubes qued currere Artis metrorum vinculis, Lazis timentem gressibus
Instas precum certamine jussu perurges jngiter,
Nec passus ullaii protinus Cogis, moram, rescribere.
Tecum jubes oulludere, Dulci vicissim carmine, Cuni vate tam. prienobili Rudem poelarm et rustieum.
Taurum cupis fortissimuin Bucle tenelle jungere Yinumque mite diepanas Gusiu saporis tingere.
Si quid tamen tu virium
* Videtur alludere ad aliquam historiam, quam IHlar:mapnus seripscrit, unde forte quod tribuit Hartmaano
abbati ipsius.
Traciu pari reiniseris, Uteunque jam subdor jugo, Nec ferre lamen reuuo. Adsit pii sanctissima Galli Pairis clementia Mi jain tuis promptissiime J :s$sis volenti cedere. Principium libri secundi de Vita sancti Galli , quod ideo ascribo, quod tantumdem adhuc vidi. NOTKERUSs. Circuilu longo vitans contingere limen Quo caleat pariter dives, inopsque simul. Ut cecinit seusu verax Horatius isto, Cietera vitandus lubricus atque vagus. Pal.ida mors zquó pulsans pede, sive tabernas, Aut reguin turres : Vivite, ait, venio. Ac veluti David sermone probatus et actu, Quis mortis valvas effigiet patulas? — Galle, tnam moestus congor describere morte: , Quem cuperem nostris vivere temporibus.
IIARTMANNUS. Non ego tanta, Tai puerilis, Dogmata proma:n Tain senis alti.
l'osco, magister lnclyte Notter, Ultima Galli Verba renarra. Habes in hioc prototypo , oratiome soluta , prolego-
menu Notkeri in. Vitam eamdem lectu dignissima , et sequeates versiculos :
IN S. THEODORUM PAI'AM 72 ^A NOTKERUS.
Sidonius de Coustantis quam uomine dicunt Urbe, volens Gallum pellere sede su,
Horribili strepitu cunetas gallire coegit Matres cuin. pullis, a queque Galleruis.
E trabe concussa , seu fit qua silva movetur Ad juvenum tremul : , seu tremuli fulia.
lufrendeus animo Gallus, calcaribus illum Percutit, ac miseri viscera fudit humi.
Ut rernicem Asahel hasta gravis impulit Abner, Aut Aot) Eglon interiora tulit.
Gallus ut ad culmen sed:t, cantumque peregit, Huic alacri famulz garrulitate favent.
Ut Salomone pio in solio residente paterno Nathan cum populis laudibus insonuit.
B Ibidem sequitur origo nomivis Consfantia et Chron-
berg, quem Cornelium appellunt per fibwlus ibi repertas [requeniatum, et Githere.,
Et NOTKERUS. Cumque pro Christo patriam, parentes, Rura, coguatos, genus, et caducam "Gloriam mundi, simul abdicareut, Pergere certant; Corde l;einntes, alacres et omnes , Ürbe jam toto celebrata sese Cominus giudent adiisse tec:a Plena salutis. Cetera. desunt.
—
ANNO DOM:INI DCXLVIIL.
SANCTUS THEODORUS,
ROMANUS PONTIFEX.
NOTITIA HISTORICA IN S. THEODORUM.
(Mausi,
* Theodorus natione Graecus, ex patre Theodoro episcopo, de civitate lHlierosolyma, b sedit annos sex,
Conc.
awpl. Collectio.)
menses quinque, dies decem et octo [viginti]. Hic fuit amator pauperum, largus, benignus super omnes,
NOT/E SEVERINI BINII. * Theodorus. Anno Christi redemptoris nostri 611, C cum Africanis Eccle-iis innotuis«et, habitis ibidem in
vigesima quinta mensis Novembris, Theodorus crea- tus est. pontif:x.. llujus exordio Pyrrhus Constanti- nopolitanze urbis episcopus, ut la uueum, quem con- scius veneficii Constantino imperatori allatíi meruerat, subterfugeret, iu Africam spouote secessit : Constans imperator in locum h:eretici Paulum z2:que Monothe- litam. subrogavit, Qui cum Orientalem. Ecclesiam gravissime perturbaret, querelis Stephani Dorensis episcopi, aliorumque Orieutalium hac de re ad sedem apostolicam interpositis, a Theodoro papa congregata *ynodo condemnatus est, Pyrrhus delatus in Africam i»vemt. ibi Maximum abbatem et martyrem, habita - «que cum eodem disputatione illa fsmosa, quam iníra "ubjungimnus, filei veritatein et Monowelitarum hz- resim ei perfidiam cognovii, adeo ut inde Komam profectus, oblato ibidein libello poeuitentize, hz»resim suam publice abuegarit, et cum titulo patriarchatus Coustautinopolirani à Theodoro receptus fuerit. Quod
Africa diversis conciliis, syaodales miserunt ad No. manum pontificem, petentes ut is per suos apocrisia- rios e:sdem ad Paulum Consi2utinophlitanum episco- pum transmitteret, Przstitit id pon'ifex sanctissimus, suasque addidit, quibus illum in fide orthodoxa in- siruxit : aliterque sentientem excommunicandum essa minatur. Paulus dum hasce Roman i pontificis Afri- canorum et conciliorum epistolas accepisset, univer- sim Occidentale Ecclesiam adversus se commota esse cognovit. Qua occasione magna cum fraude Coustanti leperatori hazretico persuasit, ut edictum : ] (quod Sedit annos sex, menses v, dies x. Tlieevdorus pape anuo Domini 649, qui est octavus Constfnis Imperatoris, ex hac vita inigravit pridie Idus Maii. Quare oportet asserere eum a:nis septem, meusihus quinque et 20 diebus -edem apostolicam adunni- Strasse. Daronius aun» 649, n. I.
73 NOTITIA IIISTORICA. 14 et mullum misericors. Hujus temporibus * Mauritius A juxta. civitatem Ravennatem in locum qui dicitur
ebartularius, per quem multa mala operstus est isa- ews patrítius, cum jam increbuissent peccata ejus, beato Petro apostolo [increvisseut contra R. Petrum spostolum], ut eos [eum] hzrreditaret iguis inexstin- guibilis, consilio ductus suprascriptus Mauritius eum ipsis quibus antea devastaverat ecclesiam Dei ! intar- . tavit adversus [erexit se, tyrannizavit] Isacium pa- " witium, et misit per omnia castra, quz erant sub civitate Romana per circuitum, et congregavit eos, et eonstrinxit se cum ipsis in [secum ipsos per] sa- eramentum [sacramento], ut deinceps nullus ex ipsis * debuisset obedire Isacio, neque hominibus ejus, qui affirmabant eum, quia sibi regnu:n imponere ! soluisset [quia affirmabat eum sibi regnum imponere
* Ficuclas [Fieudas] duodecimo milliario a civitate, et ibi decollaverunt Mauritium, quia sic in mandatis acceperant a suprascripto [sacio, ut vivus civitatem Ravennatem non ingrederetur. Et postquam decol- latus est, levantes caput ejus, duxerunt [portarunt] Ravennam. Videns autem isacius caput Mauritii, ga- visus est. Et fecit ad exemplum multorum in eirco Ravennate in stipitem poni. lllos autem, qui cum ipso directi fuerant, omnes imboiatos [bojatos| jussit sreta custodia in carcerem mitti, cogitans eos quo- modo puniret, sed cum ea agerentur, mox Dei judi- cio ipsis diebus percussus divino ictu interiit laacius et mortuus. est. li autem, qui reclusi erant, exeuntes de carcere, reversi sunt singuli per loca sua. 4 Au-
velle]J. Audiens haec Isacius patritius, eo quod Mau- B diens hoc |Constans] imperator quia defunctus est
rióo omnis exercitus Italis sacramenta dedisset, misit Donum magistrum militum et sacellarium suum sd civitatem Romam cum exercitu. Qui veniens in deitatem Romanam, omnes judices, seu exercitus Remanus [Romani], qui prius se cum Mauritio sa- tramento constrinxerant, timore ducii dimittentes Mauritium | Chartularium, omnes se cum Dono * jun- serunt [omnes se ad dona verterunt]. Et ingresso eo Romam fugit Mauritius ad beatam Mariam ad Prz- sepe, quem tollentes de ecclesia miserunt 5 boiam in collum ejus. Similiter et omnes, qui in consilio eum ipso fuerant, imboiatos [bojatos] misit Raven- sam per manus Maurini scribonis, et Thomati |Tho-
]sacius, misit Theodorum patritium esarcbum, cui cognomentum Calliopa, ad regendam omnem lta- liam. * Ipsis temporibus venit Pyrrhus ex Africa, qui fuerat patriarcha Con-tantinopolitanus in urbem Romam [Pyrrhus patriarcha Constantinopolitanus venit Romam] ad limina apostolorum. Qui ingressus libellum obtulit cuin sua subscriptione apostolica nostra sedi in presentia cuncti cleri et populi, con- demnans in eodem libello omnia quao a se, vel a decessoribus suis scripta, vel acta sunt adversus iu- maculatam nostram fidem. His itaque ab eo peractis, fecit eum munera erogare in populum [populo], et cathedram 'ei poni juxta altare, honorans eum ut
masi] ebartularii. Qui deduceutes eos pervenerunt C sacerdotem regis civitatis. ! Postea rursus more
! [ntatisavit. * Obediret Isacio. ! Voluisset.
LECTIONES VARIANTES EX COD. LUC. 490.
* Fecerunt. Et ornavit. Sede 10se depositione ul- tione, elc.
NOTAE SEVERINI BINII.
(qund Typus sppellatur) proponeret, quo significare- iur is3cendum esse de ea altercatione, qua de una su de duabus voluntatibus in Christo vertebatur, ia faturusra pollicebatur imperatori, ut omnes Chri- Mani orbis Ecclesise in unam eamdemque sententiam wirentur. Paruit imperator episcopo, typum edidit, eunque Romano pontifici insinuavit. Pontifex acce- Mo typo synodum convocavit, in qua Patres congre- pü eumdem iypum simul cum Paulo Constaniino- politano episcopo condemnarunt : dumque sententiam roncilii imperatori et patriarchae insinuassent, impe- rator et patriarcha (quod male refertur in Vita saneti Martini pape) in apocrisiarios Theodori papse Con- slantinopoli degentes furore exarserunt, altare eo- remdem in palatio Placidiz, ubi hbabitabaut, subver- verunt, saerificare eosdem non permiserunt; et, quod pejus est, sacerdotum catholicorum alios in cacce- rem detruserunt, alios in exsilium deportaveruut, alios denique verberibus subjectos gravi cruciatu eorporis alfecerunt. Haee ex actissynodalibus concilii Lateranensis secret, )?, et sancti Maximi Vita apud Serium , et ex Theophane et Anastasio Baronius. * Mauritius chartularius. lie est ille Mauritius qui sub pontificatu Severini Lateranensem Ecclesia expilavit, ideoque jut» Dei ultione in poenam eom- missi sacrilegi! ab eeclesia abstrabebatur, quando ad ipsam pro salute eonfugiens auxilium peteret. Baroa., anno 643, n. 5. » Boiam. ld est vinculum. * Ficuclas. Est ecclesia Ficodensis, hodie Cervia Bominata. Baronius, anno 645, n. b.
PíaTROL. LXX XVII.
d Audiens hoc imperater quia defunctus est Isacius misit Theodorum pstritium exarchum. Platonem haze. reticum exarchum ante Theodorum Calliopam mis- sum fuisse in ltaliam, constat ex epist. 16 Marüni pap:z, qua dicitur eo tempore, quo PyrrhusConstan- linopolitanus episcopus se Komam contulit, Plato- nem quemdam exarchum fuisse, suosque ad Pyr- rhwm Rome degentem direxisse. Vide Barouiuin anno 645,
e ]psis temporibus venit Pyrrhus ex Africa inurbem Romam. Pyrrhus de inita conjuratione in necem Constantini imperatoris cum Martina Augusta diffa- matus, fugerat in Africam, ut supra dixi, habitaque celeberrima disputatione cum Maximo convictus sua sponte Romam venit, oblatoque ibidem libello pee- nitentis, et abjursta heresi, fidem professus fuit : preter ea qua de eventu disputationis hie apud Anastasium et in ipsa disputatione continentur, hze scribit Theophanes : «Pyrrhus vero cum perveni-set jn Africam mutuis cum sancto Maximo videtur aspecti- bus, abba videlicet religiosissuno in monssticis cor- reetionibus, necnon et divinorum illic existentium pontificum przesentstur obtutibus, huuc redargutum et persuasum Romam ad m Theodorum direxe runt. Qui, orthodoxo libello tradito pap», ab so receptus est. » Hasc Theophanes de Y iun dispu- tatione Pyrrhi cum Maximo hahita, His consentanes de eedem seribunt Photius et Martinus pontifex epi- stola 26. Baronius, anno 646, n. 4, 9 et seq.
.» f Postea rursus more. canis ad proprium impietatis vomitum repedavit. Accidit illud hac occasioue. Cui
3
7$ S. TIIEODORI PAPJE 16 vanis ad proprium impietatis vomitum repedavit A est. Fecit et oratorium beato Eupio martyri foris [reversus est]. Tunc sanctissimus Theodorus papa — portam beati Pauli apostoli, quod ? etiam ornavit. convocans universos sacerdotes et clerum in eccle- Tunc sanctissimus Theodorus papa scripsit Paulo sia beati Petri apostolorum principis, condemnavit — patriarcha regis» civitatis tam rogans, quamque re- eum sub vinculo anathematis, juxta mercedem ac gnlariter increpans, necnon per apocrisiarios, ut retributionem propriz trangressionis, canonicam pee- — dictum est, pro hoe maxime destiuatos przesentiali- nam sive depositionem ' excipiens [decernens].^ Qui — ter adinonens, et contestaus, quatenus proprium predictus Pyrrhus reversus est ín partes Orientis. emendaret conimentum, atque ad orthodoxam fidem
Eodem tempore revelata sunt corpora sanctorum — * catholice ecclesie remearet. Et ueque rogautes, martyrum Prími et Feliciani, qu: erant in arenario — meque increpantes potueruut eum a suo couamine sepulta, via Numentana, et adducta suit in urbem — quoquo modo revocare. Propter quod " ab apostolica Romam. Qus et recondita sunt in basilica beati — Sede ipse depositionis ultione perculsus [percussus] Stephani protomariyris (in monte Czlio], ubi et est. Hic fecit ordinationem unam per meusem De- dena obtulit, gabathas aureas tres, tabulas ex ar- — cembrem, presbyteros viginti unum, diaconos qua- gento ante confessionem, arcus argenteos daos. Fe- tuor, episcopos per diversa loca numero quadragiuta cit ecclesiam beato Valentino, via Flaminia, juxta P sex. Qui etiam sepultus est ad beatum Petrum apo- pontem Milvium a solo, quam ipse dedicavit, et stolum sub die secuudo Idus Maii, et cessavit epi- dona multa obtulit. Fecit oratorium beato* Silvestro — scopatus dies quinquaginta duos [mensem unuw, inura episcopium Lateranense, ubi et donalargitus — dies xvi].
GELLLLAMA————M—M—M— —M——M———————————————Ó—ÓÓ—BÓÓ—À—M——————————Éá
JACOBI SIRMONDI ADMONITIO AD LECTOREM DE SEQUENTIBUS EPISTOLIS.
Prozima epistola est Theodori pape ad Paulum patriarcham, qua ejus synodice respondet, arguitque illum duplici de causa. Primum quidem, quod ectliesis Heracliane chartam publicis in locis a Pyrrho suspensam non sustulerit. Deinde quod Pyrrhi, qui patriurchatum odio compulsus abdicarat, adhuc superstitis, et nondum da».- nati sedem occuparit, Quare. synodum coram apocrisiariis suis, convoca: i jubet, ut illius causa examinetur. Quod ipsum eiiam in altera epistola scribit ad episcopos qui Paulum consecrarant, Ad decretum vero ecthesecs anathematisande — Constantinopolim transmissum, quod. inter utramque. epistolam insertum. est, alludere videniur episcopi Cyprii in epistola ad Theolorum papam, que in synodo Romana Marüni pape legitur, secreturio 9. At Serici diaconi. quem Theodorus in. priore epistola nominat, meminit etiam Honorius in altera ad Sergium epistola, cujus pars quedam synodi vi, actione 15, continetur. Ex quo liquet. illum perdiu et sub diversis poniificibus apocrisiarii munere perfuncium.
EPISTOLA PRIMA SYNODICA
THEODORI PAP.£E I, AD PAULUM PATRIARCHAM CONSTANTINOPOLITANUM.
Synodicas fraternitatis vestrze litteras, datas per (; suscepisse significamus; quarum percurrentes tex- Georgium presbyterum et Petrum diaconum, nos tum, invenimus eam inter spem et metum, quem-
LECTIONES VARIANTES EX COD. LUC. 499.
* Decerpens. * Sebastiano. * Etiam dedicavit.
* Catho'icam apostolicam ecclesiam remearet. * Justa ab apostolica.
NOT.E SEVEIDINI DINI.
imperator Pyrrhi conversionem audisset, misit Pla- — impietatem actis el subseriptionibus propriis eorum, toni exarcho successorem Olympium, hzreticum au- — qui ab eo decepti sive vim passt sunt, confirmare dacissimum, qui ubi Ravennam se contnlit, omne — studuit. Propter. quot antea confusus, festinavit, adhibuit studium ut perliceret quod imperatori pro hoc ipso huc adveniens, emendare proprium gratum esse sciebat : nimirum, ut Pyrrhum iu pri-— eommissum, et libellum obtulit cum sua subscri- stinmm errorem revocaret. Quod ut implere posset, — ptione apostolic:e nostr:e sedi, condemnans in eodem elaboravit ut illum ab urbe Ravennam adduceret, ,, libello omnia, qu: a se vel a decessoribus suis scri- cumque illud ex animi sententia consecutus esset, D pia. vel aeta sunt adversus immaculatam fidem no- ua pollebat auctoritate ipsum aggressus, nunquam — stram. His itaque ab eo peractis, postea rursus more deseruit, quousque desertorem fidei et assere ea- — canis ad proprium impietatis vomitum repedavit, vholicx:e confessionis prxvaricatorem effecerit. loe — justam mereedem ae retributionem propri trans- e$ quod Theophanes auno 2U Ileraclii imperatoris gressionis, canonicam poenam sive depositionem de- ait : «Pyrrhus cum Roma discessisset, et Ravennam — cerpens. » Hac er Tíieophane et concilio Latera- pervenisset, ut canis ad vomitum suum reversus est, — nensi secret. 1 sub Martino papa. Baron., anno 613, Quo papa Theodorus comperto, plenitudine convo- — u. 11 et seq. — catse Ecclesi: ad sepulcrum verticis apostolorum ae- — . * Qui predictus Pyrrhus reversus. est. in. partes cessit, et divino calice expustulato, ex vivifico san- — erientis. Ubi in gratiam imperatoris receptus, loco uine in atramentum stiillavit, et ita propria mauu — impi» promisse mercedis , Constantinopolitanam dlepositionem Pyrrhi excommunicati facit, » Eau-— sedem post obitum Pauli recepit anno Domini 652, dem de Pyrrho historlam integre recenset summatim — et post menses quatuor ex hac vita ad tremendi j- secretario 1 concilii Lateranensis Martinus papa his — dicis Dei tribunal evocatus fuit, subrogato in verhis : « Pyrrhus denuo, pluribus episcopis terrore — locum illius Petro versutissimo M»nothelita liere- et blandimentis dolose ab eo deceptis, hujusmodi — tico.
71 EPISTOLA PIUMA. 18 admodum inter Gdum gemini litLoris portum con- A docere manifestarunt. llis ergo ita se habentibus,
identera pariter et fluctusntem, et non frust a. Nam sacerdotium grave onus est, quod scilicet aliorum vite cura fatigat, juxta. quod scriptum est : Quis inrmatur, et ego non infirmor? quis scandaliZatur, et ego uon uror? (11 Cor. xi.) Et quanto inetu sacerdota- lis nens. concutitur; Be forte per silentium vel im- moderatum eloquium maculetur, tanto spe et moaxi- ma propriz fortitudinis penna ad altitudinem suble- vatur, quaudo de subjectorum profectu gratulatur. Scriptum est enim : Ubi plurimes segetes, ibi mani - [esta fortitudo boum (Prov. xi). Hinc e contra metus reverberat. Scriptum namque est : Fili mi, si spoponderis pro amico iuo, defixisti apud extraneum manum tuam. lllaqueatus es verbis oris tui, et captus
cum ea qua a Pyrrho adversus apostolicam fidem nostram ad subversionem synodalium decretorum prolata sunt, tam per dogma sedis apostolice, quod expositum est a predecessore nostro, quain per jus- sionem filii nostri mansuetissimi priucipis destructa Sint : quamobrem fraternitas tua a publicis locig chartam, qus suspensa pridemque cassata fuerat, non abstulit ? quz scilicet scandalum sauctis Dei ec- clesiis non modicum intulit. Corde enim creditur ad justitiam , ore aulem confessio fit in salutem (Rom. x). Si dejiciendum ergo ejusdein Pyrrhi cona- men fraternitas vestra ducit, qua pro causa pr:edi- ctam chartam de pariete non deposuit? Nemo quippe quod abominatur colit. Si autem, quod absit, lu-
propriis sermonibus. Hac ergo quod dico, fili mi, et D jusmodi scriptum amplectitur, cujus rei gratia nobis
temetipsum libera, quia incidisti in. manum proximi (xi. Discurre, festina, suscita amicum tuum, ne de- deris somnum oculis (uis, nec dormitent palpcbra tug Eruere quasi damula de manu, el quasi avis de insi- diis aucupis (Ibid). Audivimus, dilecüssime frater, per timorem periculum nostrum, audiamus per spem repromissum consolationum solatium. Ego sum, in- quit Deus, pars hareditatis tue (Num. xvin). Et ite- rum : Sacerdo'es. tui induant justitiam (Psal. cxxx1). Timor autem concutit, cum alias dicitur : Cui mul- tum creditur, multum ab eo exigetur (Luc. xu). Et iterum: Potentes potenter tormenta patientur (Sap. vi). Et rursus spes nos refovet, ubi ait : Labia sacerdotis custodient scientiam, el legem exquirent ex ore ejus, quoniam angelus Domini exercituum est. (Malach. n). Inter tot ergo procellas atque tranquillos fluctus :stuare profundum, quid aliud est nisi in portu asper- rimi littoris navim mentis nostrze tempestatibus con- cuti * Sed quia majorem fiduciam ex longanimitate Dei Evangeliorum habere cognoscimur, spe gauden- tes bojasmodi estum nullo modo formidamus. Nes ergo quid nisi dispensatores unius pastoris sumus? lpso enim pascente pascimus, et regente regimus, quoniam omnes sub eodem pastore cum ovibus ipsius oves pascuz sumus. Neque enim nostris viribus, sed Dei gratize deputamus quod sumus. Tantum restat, vt, cum divino auxilio, petendo, quxrendo, pulsan- do, fide et opere donum grati irreprehensibiliter exhibere possimus, quo, conculcatis vitiis, virtutum repromissa premia percipere mereamur. Superbia, quz est initium omnis peccati, longe a sacerdotum mentibus fiat. Avaritia rursus, qu: est idolorum servitus, atque omnium malorum radix, abscisa, eta turbine polveris sui procul amota destruatur, quae exexcat etiam oculos sapientum. Dilectionem igitur omnium virtutum matrem, sine qua nihil perficitur, et in qua omnes virtutes pacis complete vinculo iu- dissolubiliter continentur, fide recta el spe certa studio indesinenti teneamus. Et quoniam, fide homi- num corda purgantur, lecti apices dilectionis vesirae limpida fidei fluenta vos de fontibus Salvatoris hau- sisse, et sicut przedicamus predicare, et quemadmo- duin credimus credere, et sicuti docemus indiminute
hoc per propria synodica sua minime patefecit ? Neutrum enim sine horum alterius dejectione indeni- niter stare potest. Nam si recta fides, qu:e a tot cou- ciliis roborata est, ab Heraclio et Pyrrlio cum qua- dam additione et emendatione corripitur, ergo fides 3a Patribus subtiliter examinata commoveri cognosci- tur, et mortui vacua spe beatitudinis deciderunt, quod averiat Deus a fidelium cordibus. lli enim qui defuncti sunt minime perierunt : Pretiosa namque in conspeclu Domini mors sanctorum ejus (Psal. cxv). Et qui vivunt in hac fide, mundi effecti sunt, Pa- trumque dogina signata fide verum et pium firmiter est posteris traditum. Resiat igilur quod. contra fi- dem promulgatum est irritum fiat, et cum auctore proprio destruatur. Porro, mirati sumus quia epi- scopi, qui fraternitatem tuam consecraverunt, san-
. etissimum illum in litteris suis dixerunt; sed et quia
propter vulgarem turbationem et odium ecclesi:e hunc Constantinopolitanz abrenuntiasse significave- runt. Propter quod etiam in ambiguitate positi, quae a fraternitate vestra scripta sunt judicaveramus ad modicum quid differre, donec jain dictus Pyrrhus ab episcopatu Ecclesie Constantinopolitanz pelleretur. Nam turbatio et odium populi episcopatus gradum nescit auferre. Canonica enim vindicta super eo de- huerat provenire quo fraternitatia tuz? consecratio irrepreliensibilis et firma consistat. Scriptum est enim : Si vir ejus mortuus fuerit, soluta est a lege viri. Si autem vir ejus vivit, adullera vocabitur. si fuerit. cum alio viro (hom. vit). Erunt enim duo in carne ung. Mysterium. autem. hoc magnum est, ait Apostolus : Ego autem dico in Christo et Ecclesia (Ephes. v). Etenim licet indigni simus, locum tamen ejus in Ecclesiis adimplemus, Viven:e itaque pre- dicto Pyrrho, et noudum natura vel culpa exstincto, ne forte fleret schisma, oportwerat pr:ecaveri. Ut ergo fraternitatis vestra. sacerdotalis rohustior ordo permaneat, oportet debitum adversus eum colligi episcoporum ex propinquioribus locis conventurm. l'recepimus enim &uper hoc etiam charissimis filiis nostris Serico archidiacono, et Martino diacono et apocrisiario, quibus et locum nostrum ad hujus rei deliberationem credimus, quatenus cum fraternitate
"9 S. THEODORI PAPJE 50 vestra predicti Pyrebi culpa regulariter exquiratur. A ut a nobis et ab omnibus orthodoxis episcopis abo-
Non enim pr:sentia ejus necessaria est, ubi exces- sug ejus et scripta veritati repugnantia praesto sunt, ut cum de his dijudicatur, modis omnibus condem- petur. Primo quidem, quoniam Heraclium, qui ana- thematizavit inviolabilem orthodoxorum Patrum fi- dem, diversis laudibus extulit, et sophisticam jus- sionem ipsius, in qua quasi symbolum fidei compo- suit, subseribendo firmavit, furtivisque surreptionibus quosdam sacerdotes apud se singulatim pr:dictam chartam roborare coegit, et in publicis locis suspen- dere ad destructionem Chalcedonensis concilii au- daci transgressione przssumpsit. Unde non modicum
üissensionis scandalum Ecclesiis Dei disseminavit, ' et obtestatione conventus a decessore nostro corrigi parvipendit. His igitur et aliis in synodo fraternita- tis vestra requisitis, canonicae hunc exsecutioni &ubmittite, ut sacerdotali ordine et episcopali legis- latione, ac regulariter eo sacerdotio denudato, non solum fides illibata permaneat, sed et fraternitatis vestrx:? gradus episcopalis firmior conservetur. At vero, si diligenter fraternitas vestra, dum consilia- tur, perspexerit fautores jam dicti Pyrrhi circum- sirepere, et senseritis crebro, insolenter przsenti negotio quod definiendum est, impedimentum per dilationem afferre, ut proprium compleant quando- que consilium, vobis contradicentes, nisi juxta vo- um suum quidquam proveniat ; et si ob lioc frater- nitatem vestram obnoxiam facere, vel etiam schisina de eadem persona teutaverint, possibile est ut. ab. *cindatur etiam in hujusmodi capitulo talis versu- 'tiarum ipsorum intentio, et obtineatur jussio a do- mino nostro et filio Christianissimi principis, quo- niam de hoc enixius eum per litteras nostras poposcimus, ut scilicel spe dietum Pyrrhum ad lianc Romanam urbem jubeat mitti, quatenus con- ventu synodico a nobis effecto, pro sua temeritate judicetur. Sic enim et fraternitatis vestrae episco- palis dignitas omni futuro contrariorum schismate firmior apparere valebit, et scandalum novitatis ab orthedozs fide pulsum necabitur, atque Dei Ecclesia continue paci donabitur. Deleri namque ab Ecclesia Dei scandala debent, et exstirpari. Multa enim pos- sunt oriri dissensionis zizania contra promotionem fraternitatis tuz, nisi canonica falce ne proficiaut radicitua rescindantur. Siquidem cum patitur uaum membrum, compatiuntur reliqua corporis membra. Absit ergo ut schismata et dissensiones proveniant, secundum quod ei mausuetissimum doiinum et fi- lium nostrum principem per litteras nostras petivi- tius, quo ab episcopatu frsternitatis vestrae omuia quie. nuper exorta sunt, scandala recidantur, et nos quidem veluti fraterna viscera condolentibus provi. denti nostr:z? medelam afferentes appareamus. Ve- rumtamen predictam chartam, qux» contra ortho- dexam fidem et Chalcedonense concilium sophistice probatur exposita, cunctis viribus jrritam esse de- liberamus, et vinculo anathematis refutatam, atque
* Edidit Sirm.
minatam respuimus. Sufficit namque nolis fides, quam sancti apostoli przdieaverunt, concilia firma- verunt, et sancti. Patres consignaverunt, per quau renati et docti faeti sumus, quamque docemus, nul- lum augmentum in svmbolo fidei, quod a synodis est firmstum, recipientes. Anathema his qui addunt, anathema qui demunt sancto mathemati, id est syi- bolo, quod in concilio Nicsno definitum, Constan- tinopolique firmatum, et in. Ephesino primo, atque Chalcedone, a sanctis et orthodoxis Patribus, qui in catholica fide floruerunt, gratia sancti est Spiritus stabilitum. Hzc et his similis concordi sensu frater- nitas vestra prsedicando nobiscum ore et opere con- fileatur. Similiter autem anathematizantes omnes
B hereses et auctores earum, ut id ipsum dicamus
omnes, sieut scriptum est, et schismata nullo modo germinent in Ecclesiis Dei, quz spirituali jatn et bis acuto sententize gladio sunt recisa. Porro prz:sentem litterarum latorem fraternitati vestrae in omnibus commendamus, quoniam et mores ejus exigunt ut eum vobis nos commendare debeamus : quia mani- feste vestram nobis praesentium exhibere venerabili- 118 ejus atque perfectio morum dignoscitur.
* EXEMPLAR
Preopositionis transmisse Constantinopolim a Theodoro sanctissimo papa Romano.
Dominus ac Salvator noster in Evangeliis apostolis suis ita dixit : Quicunque solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit. sic homines, minimus vocabi- tur in regno celorum (Matth, v) ; et alia Scriptura di- cit : Ne transferas terminos clernos, quos posuerunt patres tui (Prov. xxn). His ergo sic se habeutibus, ad notitiam fraternitatis vestrae deducimus quia Pyr- rhus, qui quondam Ecclesia Constantinopoleos epi- scopatum subripuit, et instar lupi sub pretextu pasto- ris latitabat, contra orthodoxam fidem, cornu bellico erecto, qurdam novitatis figmenta composuit, et chartis a se dictatis, quosdam furtivis ac subreptitiia modis subscribere compulit sacerdotes : versute ge- rens, ut hereticum prssumptionis suze dogma sub- reptis aliorum subscriptionibus stabiliret, et veluti novum mathema contra colendum, nobisque tradi- tum a sanctis Patribus symbolum componere coua- retur. Et quoniam in Chalcedonensi concilio ana- thema positum est his qui addiderint vel dempserint quid in fide que a tot Patribus est roborata, hujus rei gratia dilectionem vestram prz:munire considera- vimus, ut his que a praedicto Pyrrho adversus apo- stolicam fidem przsumpta sunt, reprobatis, eamdein fidem, sicut et fisi sumus, retineatis, quam ex ipso lacte uberum sancta Ecclesi simul suxistis, uni- versa temerariz novitatis deliramenta desiruentes, Nos enim tam per alias litteras, quam per decretum presentis propositionis, omnia qua contra ortho- doxam et apostolicam fidem nostram ab ejusdem Pyr- rhi nova et temeraria vanitate introducta sunt, abo- minantes, Siinulque cum charta, qux proposita, et in
":ei EPISTOLA SECUNDA. 82 publicis locis ab eo suspensa est, anathematizautes, A floruerunt, posteris tradíla per sancta quinque con«
volumus omnes illa spere, id est tenere, qu: sancti 3pustoli tradiderunt et Patres qui in orthodoxa fide
cilia firmaverunt.
EPISTOLA II,
AD EPISCOPOS QUI CONSECRAVERUNT PAULUM PATRIARCHAM CONSTANTINOPO- LITANUM PROPTER PYRRHUM EX PATRIARCHA.
Litteras (raternitatis vestre, per quas nobis de B molitus est, anathematizantes, quin etiam nunc ite-
promotione Pauli fratris et coepiscopi nostri signifi-
castis, suscepimus, et gavisi quidem super hujus
sumus ordinatione. Sed futura moestitia huie videli- cet Successura, propter zizania qua: nascitura fore sperantur, animum nostrum valde concussit, nisi diligentissima manu et cautissima cura, priusquam crescant, ct Dominicam messem suffocent, exstir- pentur. Debuerat igitur Pyrrhus, qui sanctis Dei Eeclesiis scandalum seminavit , canonice prius animadversioni submiiti, et tum prelatus frater no- ster Paulus sacrari : ne forte tempore aliquo de eje- ei'ione sua quampiam se putet querimoniam objectu- rum, quod odium sustinuerit populare, et vi pulsus libellum dederit, et suam Ecclesiam refutaverit, si-
rum atque iterum anatbematizamus : illa tantum. amplectentes qua sancti nobis Patres in synodis tradiderunt, nihil füdei addentes, nec auferentes. Et idcirco qux in personam prasdicti Pyrrhi definie- rimus, in litteris quas ad jam memoratum fratrem et coepiscopum nostrum misimus, agnoscetis. Ut igitur scandalum minime futuro tempore gencretur, secundum przfixsum modum diligenter sacra provi- dentia exstinguere curet. Et res quidem ipsa nos magis ad tribulationem provocavit, et nascitura zi- zania conjecturis probabilibus informavit, quoniam per litteras vestras predietum Pyrrbum sanctissi- mum nominastis. Si enim slia taceamus, et nihil omnino peccav:t aut in religionem, aut in doctrinam
eut nobis fraternitas vestra per literas suas siguifi- C fidei, et nec una culpa damnavit : quamobrem de
cavit. Facile quippe mutantur homines, et quidem aliquando ex odio ad dilectionem assurgunt, ali- quando vero a dilectione ín odium dilabuntur. Qua ergo pro causa, quz dissimulari futura sunt provido non contemplantur obtutu? ne forte proveniens scandalum variis simultatibus Ecclesiam Dei discin- da, Sunt capitula, quibus predictus Pyrrhus cano- Rice potest ab omni sacerdotali ordine pelli. Primum quidem, quia Heraclium, qui anatbematizavit catboli- cam (idein et Patres orthodoze sentientes, in litteris suis laudibus extulit, et per subreptionem , per quosdam sacerdotes qui subseripserant, sophisticam quoque chartam adversus apostolicam fidem confir- mare praesumpsit, et in publicis locis suspendere fe- slinavit, quasi novam lidem et symbolum contra sanctam Chaicedoneusem synodum : ponam mi- nime veritus zeterni judicii, et anathema quod po;i- tun est in eadem Chalcedonensium synodo, quod nero uoquam sancto matbemoaüi, id est colendo symbolo , quidquam addere vel minuere audere perrentet. Pradietus autem Pyrrhus nec protesta- lione conventus a pravitate sua recedere passus est. ldeo ergo jam memoratam chartam abominantes, el omnia quz crebro dictus Pyrrhus contra fidem
propria est ejectus Ecclesia ? Sed fortasse quis dixe- rit, generale hoc odium fecit. Sed vulgaris tumul- tus jus sacerdotii auferre non potest, nec odium $a- cro quemquam ordine denudare. Manifeste quippe sunt canonice causz, quis jura sacerdotii recidere possunt. Nisi enim natura causa prxsul exstingua- tur, Ecclesiam ejus alius non potest irreprehensi- biliter apprehendere. Et hzc quidem non contradi- centes ordinationi pradicti fratris nostri Pauli scri- bimus, sed vulnus latens et abaconsum medente manu adaperimus, ne in vitalia viscera serpere possit, omnem immunditiam fetide putredinis me- dicinaliter exbaurientes, et quz possunt fleri dili- gentia providz incisionis penetrautes, non ut hxc fiant optantes. Nam sepe dictum fratrem nostrum in visceribus mentis nostrz: complectimur et fovemus : sed ne schismata Gant, fraterna providentia et affe- ctione dilectionis Lerremur : quatenus episcopatu ejus manus impositio nullomodo maculetur. Denique interemptis et suffocatis schismatibus, et fides quo- que oribodoxa, qua tot spiritualibus paradisi florum odoribus per agricolas Christi Dei nostri, sanctos videlicet apostolos, eluxit, nullatenus aliquibus ziza- niorum spinis poterit sauciari.
EPISTOLA IIl,
ECCLESIARUM AFRICANARUM AD SANCTUM THEODORUM ROMANUM PONTIFICEM.
Domino beatissimo apostolico cu!mine sublimato, sancto Patri l'avrum, Theodoro papse, et suumno
- » , * bd * - - To uaxapuot&to ÓtcmOTD, 7a T7) mo to). xopuo Untpiyovtt razbi r«vp'oy Otodpro c &qtoz&co mama
8; " AD S, THEODORUM PAPAM m xxl uty&)e té» &navvaxü mwpotópsy &pycrowá£vt, Ko- À omnium praesulum pontifici, Columbus priinz sedis
AeUpÓog éricxoroc v00 Tpotou 0póvou, tüc ivy tà Buta- xio qvvyodcv, xai 'Prarapátoc ériaxorog t00 mpotou Opó- v0u 77; £v Mevpcravía. mvvodou , x«i a2v zpty oi (niaxo- TOt z&ytte ty eipnpévov tpuy Guvodwy tfc TOv Aypoy xópec. |
Mey&g» xal &véxhturro» Ütizg x&purog rroyádv, vodc :
Xpuwtuxvobg &moyr&g xacvamiovritovcav, rapa tà xoU' Up &roctolxó 0póyt voy x &vtty, oOx" ot09 TÉ ctyx t&y m&vtwy OupgiócdUsc , 0E xe óxecol mpoiaaty &gDóvug, &mat« t0y Xpituxy;y &potuovctc xóojov* 00tv, eig «uv toU ray&yiv llétpou tix», o mát&p ra:péw, xUróg à Upértpog &mootoluxós Üpóvos idc posee Xro. povoytvae x&ta Ügtoy xtxhipotoa Ütartapua, T& üp& à; 'Exxhnciag Qóypaca Oupiovac Dat xal &vojun)agà, &n«p vo éOx0wào vapaiaGovct; xnpüyuatt, OuxxpiÓsÜnvet cGv &vecyxota- t&toy loci», xxi vOv &pyupioy ríe xopugaiag xal &mo- etolodic. Apzrürv yàp atn mégnvty 9) cuvüftux, Goct "«p «Utày t& qaUÀx iv xaraxpivta Dat, BsGotoooÓot 34 tà mpogüxovra. Enti ovv oi dap fic xxvovtc Ütamioucty, ürovmEp &v tzx)ncuxgtixóy maya xtveicat, po Tpoct- pov uag&a0at xoÜ&nat, à mpocdíysa0nt, x&v Ort pa- )urT& tà xiovutya tUxouy ovra 0v &roxicuívotg ticl xal moóperát«ig imapxiat; , Gy pu; &v iml có» ànocro- )uxóv &vaxoptoO i Ópóvoy, tvyx £x txic xaT. aot» eüDtvriag toU Uxrovps£vou QoxtuacÜtvroc, olov xal tpevoUtvroc, ME «UroU xaÜArtp £x vwvo; Twyü; üpAg X») ToU xnp»yuatog £vaphig yívntau, xxi ojtu xaÜs5üc ai mácat ToU Oto pocüsyóutvat xaÜohxal mpóg v& ro vócuou nípata Ówxviipov) &uttoteg v& tüc dxpatpyoüg uncipia míi- ct:056. "Eri c«)tuv» Upóv tí cüe mpogprctug rx nuzy &axictn) mpogxoóvncto, Ww TtuX Ti &moctolun] Opoy ixríumovttg xopugü psvx Óaxpócv &vapípoprs. Dlapa- curat y&p o9 OvvapaDa Ok cv auvoy dv vüc xapOiag Yn» rtpi0r) i5 &xoüc tc uu:, &yuotacot, oe Tp Xpowev TtyÀy tÉyvaciAX TC utpaxgpivos xxi Bíónloy iv Kovatavyctyouróet *yeyévntat, xai vopiaavete OTt t7) TOU xaÜ' oue Üpóvou «vcTupix Otxainc xataxpivtzat xti Exe XOT TET, [iy pt 100 rapovrog iauorigapav. "Ornvyíxa 06 coUyavtioy rporitóc Üpaavvyoutvov utpaDáxauty, Gytya- niv Ó£ xai. t0» JÓtA)ov Ilópcou toU Origo Xuóv toU érugzxómou KoygtavttvovtOltoc , 09 t Upstipo cusio 0póvo ptravongag voy xoc Enidtouxsv, elxórez , otov Y») &vayxn Jotrày jug &miütit, mtmotüxajuty &vagopiy m po; ll«UXov 10v &05390v csv t5v-yuvi viv adtiv dy Kovatay- TtyovTÓ)tt Otuxxacéy oven Exx)ncouxs, altauvt:g oxdroy &jxmmtuxde ptrà m)siocoy Óavypóov dc vt 10 tipnu£voy Tü; x«wocopiag cópuTpx, 10 ur l5 aUroU piv, ix OE roU mponynaapéyou etóv gtuptDEv, coUco QuxxpouaacÓat xol má&onz i5e0ncat Qxalec, De mpoxaDE coc Exx)nciac, &ro 6x óputvoy vobg po T&v Üupav tàc «XroU 'Exx)ncíag &vaxtiityoue x&prag , 09c Url axaydólo toU J«oU rpo- 1tÓs(xaot , tva, toutov àro6o)Doptvov, &rapay eg 9) ni- ett; Xv tnpn8sin , xal coortp i& &pxüs píypc coo capóvrog &xtpaia Otis, t &mocrouxü rapaSostt xoutuvouiy, oU. xal &mó tov vU» GÜuxrog Otxpsivn. T«vti yàp 0n2ov xaÜíetnztv, og al couvcot xatyogoyaxt i4 t0» xaxo0 tüe xsvodo5(ag &rocixrovrat raÜovc. Ot00v- tt; yap ix«vo3e Éautoug &rogavat xat vtpupaysig xal và
episco,us concilii Numidiz, et Steplianus prima se- dis episopus concilii Byzaceni, et Reparatus episco- pus prim: sedis concilii Mauritanim, et universi episcopi de tribus conciliis antedictis Africans pro- vincis.
Magnum et indeficieatem omnibus Christisnis fluenta redundantem, apud apostolicam sedem con- sistere fontem nullus ambigere possit, de quo rivulf prodeunt afflueiter, universum largissime irrigantey orbem Christianorum, cui etiam in bonore beatis- simi Peuri Patrum decreta peculiarem omnem decre- vere reverentiam in requirendis Dei rebus, qua
" omnino et sollicite debent, maxime vero justeque
ab ipso przsulum examinari vertice apostolico, €u-.
jus vetusta sollicitudo est tam mala damnare quat probare laudanda. Antiquis enim regulis ssncitun est ut quidquid quamvis in remotis vel in longinquo positis ageretur provinciis, non prius tractandum vel sccipiendum sit, nisi ad notitiam alm: sedis vestir: fuisset deductum, ut hujus auctoritate, juxta quz fuisset pronuntiatio firmaretur, indeque sume- rent czeterg Ecclesie velut de natali suo fonte prz- dicationis exordium, et per diversas totius mundi regiones puritatis incorrupte maneant fidei sacra- menta salutis. Quocirea humillimum vestro aposto- lico cu'mini persolventes obsequium, cum lacrymis suggerimus, quod sine cordis gemitu reticere non valeinus, ante hoc temporis spatium exosum apud
C Constantinopolitanam civitatem novitatis commen-
tum ad nos usque opinauter fuisse delatum. Et ut hactenus siluissemus, putavimus serenissiino exa- mine vestrz apostolice sedis fuisse desectum. Quod ubi pertinaciter cognovimus invalescere, relegentes, videlicet, libellum Pyrrhi nostri fratris et coepi- scopi dudum ejusdem Constantinopolitanz civitatis, apud vestram venerabilem sedem prolati, relatio- nem qualem necessitas exegit, fratri Paulo, nunc Constantinopolitanze civitatis ecclesiam ocecupanii, emisimus, exhortantes cum nimio fletu. jam dictum novitatis commentum, non quidem suis temporibus adinventum, a suo videlicet auctore confutatum, a se quoque vel ab omni ecclesia, eui przsidet, repel- lere, et chartas omnes prz foribus ipsius sanctse
D £celesig ad scandalum populorum suspeusas proji-
cere, qualiter fides qu& nune usque permansit inte- gra, et apostolica eruditio illibata servetur. Certum est enim, quod tales sermonum novitates de malo glorie amore nascuntur : dum sibi nonnulli volunt 2euti, perspicaces et sapientes videri, quzrupt quid novi proferant, nescientes quia Deus noster infirma mundi elegit, ut confundat fortia, et sapientes per mundi stulta eonfudit (! Cor. 1, 27). Ad Timotheum quippe doctoris gentium sollicite legisset. sermones, quibus ait, ut novitates vitet vocum profanas (Tim. vi) : ad impietatem nempe ista proficiunt, que super spinas et tribulos contulerunt [ducunt et. spi- uas tribulosque generant]; et Ephesi remanens de-
85 VICTORIS CARTIIACINENSIS EPISCOPI EPISTOLA. 85 nuntiet quibusdam, ne quis aliter przedicaret (1 Tim. 1). À àv &r&vrowv gpovtorípouc , sxtyk. tta. Trap £auziro
Et ut aliqua de veteribus proferamus, Jeremi:x prophe- tz verba sunt: Horribilia, inquit, facta sun! super ter- rum, prophete iniquitatem prophelant (Jerem. v). Multa sunt divinz legis documenta, qux de largo vestri cul- minis fonte nostris rivulis infundatur | F, infunduntur]. Quia vero ip quamdam suspectionem nostra Africana 3 malignis bominibus apud memoratam regiam ci- vitatem recitata est provincia, ante dictam relatio- nem memorato fratri Paulo Constantinopolitano an- listiti Àransmissam, vestrae Deo amabili beatitud ni direximus, quam rogamus humiliter per vestre sa- craüssimaz sedis responsales transmittere, qua'iter prospere cognoscamus, si memo:atus superius frater 31 nefanda se novitatis adinventione ad integram re-
formaverit orthodoxa fidel przdicationem. Quod si B
dissimulaverit, auctoritas .alm3xe sedis vestra juxta patrum sanctiones salubri consilio pertractabit a sano corpore separare vulnus insanum, remotoque morbi szvientis flatu cautius, que sunt sincera perdurent, el grex purior ab hac mali contagione, spiritali ve» siri culminis ferrameuto purgetur. Novissime hoc, necessitatis eventu quod accidit, In veritate suggeri- mus, quia nobis specialiter per unamquamque pro- vinciam synodos contralentibus venerandas, dum ex nostro collegio fratribus electis plenam transmittere nitimur legationem cum nostris relationibus, quze- dam oborta sunt, qux nostram intentionem rationa- biliter probiberent. Sed hujus rei quam memoravi- imus, urgente necessitate, generali Alricanz: proviu- cie constituto per legatos diversorum conciliorum inito, generalem hanc prospere vestro culmini de- mandavimus relationem, postulantes non nobis, sed ipsi quze evenit, necessilati ascribere.
&vtupiaxougt xai mpopípoucte, ey;o0Uytie Ott Ó. Kuptog Yü9y xai Ot0c, và &cÜrzü xou xocuou ibtissato, tva xate apyran «& iG qupd, xxl Otx Oy p.orpayy xacau x ovn vOUG oiopívoug tive, GogpoUe. "Oftv Tigo0io ypàpevy à vé i0vày &noctole, rEpryyuktet và; DeOxDoug ripae Uxrpt* vtaÜat xatyogoryíxz tic &at6tury &royoucas, xai &xxvOac xal vpiGoloug ixtxoudzopivec. A) xzi Egeaiorg roo- v&cott unÓauog écipoüidsoxoaduaiv. Yuppovwweg O6 xai ol T&v Toa) cag feradtéougt Axyot* Qtxwpottit yáp ó rpogiizne "Ieprpiac obcws* 9prxco. UÜytvsco iri cry Tiv. Ot mpogütoi aüTüe xvopo mwpopnrtoovcty. A))R x«l ó Üsioc vópoc rsiontv ac ifaopoibscot Tp ayyt) uote, &rtp xktv 9) üpsréoa T»yxlovca xopugà, toc Yierípoue üysco)g &vtpeuyt, xai Oousic &mepyatevat pos tust
Grey. AX kxtióv) Trap vtvorv xaxoÜt)ov &vÜpcev &, Umovoix tj Baa Oruougn most eyévncat rox 9) x«D duc Xópa và» "A, pov, tà» sipup£vn» "tyoàedet map duy &v«eopáy mpg v0» &Osipov vipóv Tlauloy vOv iricxoroy KevctevrtoumO)swc tX vparípa ÜtogUsi paxeporatt xaTemépopsy, aov sü)aÓtia mapaxeQoUvttc, tva Qux T6 &roxpiustxpiov toU xa jag &rocvoluoU Ücüvou c«utny mwpóc aüT;w &mogrí)Om , x«i paOcpay «iaiec eCys à mpo- ju xOsig Xov &d:1góg vfic iocuptOziane &Orpitoo Otoca- pivoc xatyoropiag mpüg vÓ &xpatgvéc vc ópÜodotou mí- ccce Éncvépyscat xüpuoypa. El dé coco rapanouttot px usza o) 0j.evoc, déov &a cl cv toU xaO iac &roote- Juxoü Opóvou aüOsvtixv Douiü cotnpio cxbjac Sat toD Uqgiivo0 cpatog v0 &Ürpártutov» vocuua Ou epicot xa4Tà tà» tà» &yiov Tracpoy Otxrascy. "Iva, ToU x oertoU Otappuévtos vàc aipígtog vpaopavos, 1& tic topeeriag &eedicttpov cpi» Oreusiiogty, ota và vytUpattxO ct- Oupo Tür; Üptrípag )mtpoyür TOU Toto0rOU TOYvmpou pi&cpaTog ví» XpigvoU toU tov molptyny CuvÜtpovame. Tó ài cup 6ay i. tÉt x psv cip&g &veryocyetv. 'Ag' oÀac
Tap tX46 xgopas mpot)Doucwe "4iw tüz Gwv00.u, Uxs)ataprÓn rtvag &Ós)yons Ex toU xa0' Qu&v cu)oyou pttX Té eite &vago p» Exrápyat x poe ire)covipay mptaGeiav* vovco Oi PovYopévov duOv, xoti ttc aujpopá cii xaO nac int)9ozc« ydopa, vóv guéttpoy m«pl couco axonóy OuxoXvo:v, 0Drv vadvatc, ec epnrat, rpoc tiv Üptr£pay Umtpozoxv
» T - ' -4* t — 4 - 93 * 0! - , " , erTÉeyapay, mapaxoloüvrég uü pàx.o) yt) 9) voie t6 &v&yxne av ÓRot xaraloyiacÜat viv mapaitnaty.
Koloou6og iricxoroc toU tpi109 Üpóyou vig iv Nov- pxdix avvodov. E2y ou àrip Xyày, Ga rote &yuotatt xal uaxaptbract Daczp maToG.
Zríp«vog lrxicxomoQ toU v potou Üpovov cg i v Bu- taxi» avyo0ov. 'Opoic.
'"Pezapatog £rigxorog toU m portou 0.0v0u 1f; iv Mav- f«xyia. euyódov. "Opoic;.
Columbus episcopus primae sedis concilii Numi- dix. Ora pro nobis, doimnine sancte ac beatissime Patrum Pater.
Stephanus episcopus prima sedis concilii Byza- ceni. Ora.
lteparatus episcopus prima sedis concilii Mauri- taniz. Ora.
EPISTOLA IV,
VICTORIS CARTHAGINENSIS EPISCOPI AD SANCTUM THEODORUM ROMANUM PONTIFICEM.
Domino beatissimo et honorabili sanctio fratri, Theodoro papz, Victor.
Vesti beatissima, paternitatis apud Deuin acce- ptabilia opera, et conversatio gloriosa pene mundo loti snnt manifesta, Praedicalionibus igitur aposto-
Aso 079 7& T&YT4 Laxap. x«i cuuotato &3id Oro- Ócpo &ytotato mà, Drop iriaxonogc.
T4: opstípae martpurüg &yuocovng «i tt Ücepcaeet mpálsi xai 3) £vüotoc &vaatpoyn, ravti Ti xo7Um Gale ftouvEp)tut* xai 4&0 caT60 ÓtX TOV Tog to)4xoN xn-
81 AD S. THEODORUM P'APAM 23 purp&tow xxi vüc aiu0cUc avtév rapaloctec aóunee« À licis et doctrinis dum verse fldei cultura universa re-
$yü Tó tà; mic ttoc r&ttm)oUtugt GO, oU1€ xal Ou «iic oputípec maoaxXatondie xpa xel rodditutuxüc vov0s- ciae tüc ix ców Üstov mpoprpoptévoz Opiv Aoyiey X) toO Oto xaDolon Exxincie DsGeic oixoQopsitet à v;Ic &no- erohuxot; Ope; 9sps)ueÜsiae, xal roig recpixoic Doyuu- e igxupo; xpeateuÜrtce, sig X» Operis oi yt &rnoctolot x&x& Tiv iv xXuipe sio drÓopnpivav «xtoic iKovaixv x«p& toU Tlvtüpavoc t& t& Oto Tpotyvocpáva ti xe mpQupuauévk min vàv Jaén, toet6os xal 6ciec &méctpriav, Gcmip ix axóroug eig péxc, xxl ix Üevácov wpóg teiy, x«i d$ QucÜnpe vrror mirevapévac Üoknc sic &Üuxpcrii xal oc00oEov mriatty, eaic aernplog «utóy $poocektoi ct xai r«parvietaty. "Qv xec' Cevog 7) opsrépo Batvovce Ütoripntoc &Or)pótne, xal v0 tüg aUrér) &pteüc
pleta sit terra, per divinorum tamen eruditionem eloquiorum, vestra instruente admonitione exhorta- toria, superzedificatur orthodoxa Christi Ecclesia, apo- stolica insitutione fundata, et a fidelibus Patribus firmissime roborata. Ad quam omnes beatissimi apostoli, pari honorís et potestatis consortio przediti, populorum agmina convertentes, pie et sancte de tenebris ad lumen, de lapsu ad veram fidein, de morie ad vitam homines divine przdestinationis gratia przscitos, salutaribus preceptis ae monitis perduxerunt. Quorum sanctorum apostolorum vestra fraternitas honoranda sequens plenius merita, et per- feetius implens exempla, Ecclesiam Dei morum pro- bitate et actuum sanctitate condecorat, et fide «acr
éliepe cie urraüuoxovra, rai kxapod)&xroi cà» B vel Christianis moribus vigens, qux» fieri Deo placita
xxropÜwuatuy «orÀy Exr)npectat và» &yl«v o0. OtoU 'Exx)ncizv xat&xocptt, tí t&v Qoxtuo&tov &utüe ERL- Cok& x«l vü &y(rntt tüc oixtiuc &vacTpogüc irri) vp&bsgt) ónieug X) cUaxÓnc ninóv ExwopcayittoOat rípuxs míacie. "OUtv cà cot pso ta tà Osà xei gÜx caic lepattxalc eUrüs &ravctos bvpyoüce x.vüstot, euAo5 vov voU Ütlou vógou xuféccoxe» dvto)p&tow, ftrttcpévQ caps, ex 92," ol &xpoatai ToU vouou Óixciot mapá v tà , à ol tGuTal toO vópou Suet ncovrat , xxrá tàv Ütioy &nó- etoov. 'Ev & vópo t£» pilrov Cx st voxc c xal ópípac, xat& TÓ ytypapptvoy, $ vaerípo Ütociunrog xai &yix ua- xapioTOC , oUx iy iO và uvüpn cvuroupivey ix tf; &ya- quàatog, à)X iv xaÜupa cii avvtidüott xpatuvoptvay Ou tlc y&pitoc, xal o9vo. Bi6aieg xal &psvaxoritoc bxkp- &tov Fxytt cv cou. Kupizu ipi 'IngoU XpeacoU vóuov , ctt tà Joluuxóv dy' opi» Uxmr)npova0at Putóv, t0 giaxov* Tó erou« uou Ja)üctt cogiav, xxl à utiétn tc xxp8iac uou GUvtGO. 'O vopoc TOU OtoU «xroU iv xapOia «coU, 02 [3)ayt 7/6 pap. uivog , à) vrvaüpiart coU Govror , uuo tt- xà iGppayus Akvoc , 09 *yo p Ev TO oS aD ivauc , 6097 dv mol xapdiag aaoxivne, og qnat Kopciotc pago 0 &ytoc Tleu- og. To;Tew oUtoc Uyovtev, enuaivousy rà Ütaptato pa- x«ptótutt ox €) émraxaidExkro toU AUyouStoV pmvog vüc évta tapévog csciptns Enepasoc, vri ix toU mpoxara- )gÓobane (xtxovpiac, Qux viov acyGav xal 0sod i0 GxTuy Dev vpoctux &v, vx» ly» Day wrixy eic &pyutpacuniv &iiay tijaUt cf; KapÜeyernoiev nO y Cprtt Ütia m podycyov. "Ile xà píyt0oc &vrydicec dipac Quxvócot. cv rrevéyatoy ixtrtÜcotE KÜptoy" dg &v, «toU Qus 6a pvayrog xipas, 1ày [Supple x«xàv] PevOcpoxfcinuav mpáttom mpg t0 6vopia jóyov, 60)& xal t0 6 p'y«v vs Upeauvng xatíxopty, i5 aucoU dàxerasop.svot toU Kupiou xao "Ingo XpucoU, r«p& toov» [Lege rapaciósuivov] ipe aorà T&v &yioy xai Ütorsiov 0j.v mpoatuy v, tva Tavt«tg Ox vpofévceg xai t«ig xy pnatatc vouUtaiaie Up acupuxDtvrec Gsuo- ÓGpt» a)» revcl v furttuÜbvce piv Xpurcuonoráto am, ci Gxét tüc xopvtog, k5)a6tig gu)ax0nvat píy pt tÜ.ovc. Ex rpogórmov 06 cüc npóv pstpuoratog sic tpog- xUvucty tüc opsrépag ctGacpiae, x«l kyur&ros x0e.96- tntoc, üeenépopapaty MOYonoy t0» Tponpuya Spy, xdsi- qóv 0i, xal avvtriaxoroy zu , *xi "Ptüturroy roy Ói&- x0y0v, xxi K puaxtvcoUpoy vóy votapuov toU xaÜ xuác cyiou
precepit, studiis pontificalibus iadesinenter operatur et perficit, servans legis divinze mandata : Quia non legis auditores justi sunt apud Deum, sicut narrat Apostolus, sed factores legis justificabuntur (Rom. u). In qua lege divina vestra sancita et veneranda sin- eeritas, sicut scriptum est, meditatur die ac nocte (Psalm. 1) : quz: meditatio non lectione per figuram litterarum tantum conspecta, sed uberante in vobis Christi gratia, in vestra cognoscitur conscientia im- mobiliter insita, nullatenus de vestro corde rece- dente lege Christi Dei Domini sacrosancta, sicut in Psalmis dicit propheta : Os justi meditabitur sapien- tiam, et lingua ejus loquetur judicium (Psalm. xxxvi). Lex Dei ejus in corde ipsius : non atramento , sed
C Spiritus Dei vivi vestra in arcana conscripta; neque
in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus (11 Cor, n), sicut beatissimi apostoli Pauli ad Co- rinthios missa nos docet epistola. Quibus praemissis, significamus Deo placitze fraternitati vestrze, die de- cimo septimo Kalendarum Augustarum indictionis quarLe, nostram humilitatem divina gratia, suo ut precepit munere praveniente, ut vestris sanctis ac Deo dignis precibus, in sancta Carthaginensis civi- tatis ecclesia pontificalis honoris accepisse consecra- tionem et stolam. In quo dignitatis fastigio, ut à Deo omnipotente regamur ab altissimo, et à malis acti- bus liberati, sscerdotale non nomen tantum, sed Christi Domini Dei nostri protegente auxilio, et meritum habeamus, vestris sanctis ac Deo accepta- bilibus nos commendantes orationibus, poscimus, quatenus et vestris deprecationibus pro nobis ad Deum effusis muniti, et eruditionibus bonis instru- cti, digni efficiamur cum omnibus nobis populo Chri- $tiano commisso illesi protegi velamento divino Ad salutationem ergo vestra sancte et honorands fraternitatis, vice nostra Mellosum humilem vestrum fratrem, nostrum episcopum , et Redemptum diaco- pum, * vel Cresciturum nolarium sancte nostrae sedis, vestros famulos destinsvimus, quos postula- mus celerius nobis a vestra beatitudine persolvi, quo possint ad proprías ecclesias ante hiemem Deo propitio remcare. Pra omnibus autem fateor, in ipso
* Vel hic, ut passim, pro ct. In Grreo x«i, HanptiNUs,
VICTORIS CARTHAGINENSIS EPISCOPI EPISTOLA.
90
nosirze provectionis exordio eor nostrum non leviter À Op^vov, roüc oixitag ouo», ous Tj» T y Lo TQ TO Y 6 voc
vulaeratom fuisse, ut propheticum illud prsceptum exoptarem, dicens : Quis dabit capiti meo aquam, aut oculis meis fontem lacrymarum, et sedens plorabo die ac nocte ? (Jer. 1x.) Ecce enim Eoclesie Dei non le- viter perturbantor, Christianissimoruni voces ac gemitus episcoporum non supportamus, querentium et elamantium novitates et concinnationum figmenta, 3 Paulo venerabili consacerdote nostro, ut dicitur, contra fidem veracissimam approbata dehere repelli. Nos autem temperamentum causis innectentes, ex- pedire putavimus, predictorum beatissimorum con- sacerdotum | nostrorum licet jestissimos | questus squsnimiter supportare, et ad auditus venerandos (raternitatis vestra hoc ipsum pervigili cura dedu-
ino) Uciv poc Sp&c &rolvopívoug ix vc oustéípe«c uer xaptótqtog T&paxaoupsy &moxaÜDiovapivoue tatg Ut "Exx)naicuc. 'Extivo 01 ucyyi1)us v pó r&vvev , c (v covf vi &px 5i tüc Qué x ttporoviag, IÜpeiaUna «v ov ustpio Tijv ei xxpóixt, att xai T) mpuentuxó» iráótwy pncóv: « Tic Boat và xsgo) uou UOoo, xai toic ógÜcO oic pou Trays Quxpócv, xal x«Odcopat, xal xadgopeu vuxcóc xoi Qnípec; » "Wo yàp wi 'Exx)nciat t00 O10). ptyiOe auvrapaagov- tat, c C€ |xict pípstyipag duvxg Dat vàc cé» Xpuartuxvixery jaàvoiporyag xal robe a ctvo*ypoüc reivrov rà)» EriaxoRvy, éyxaouvtoy xal xetaBocrycov, Qux ct t&e xatvoropiog, xal Ty TEX vaGIXtOY 1& m)aguare, tà rapa Davou, xaDoc gact. coU ÜtogoUc üpàv guX)stroupyoD xupuÜEvra xaca Tüc dOmÜoUc Xp&v Ticttec. Afoy «UrO» vrüpys taUTG
eere. laquiunt enim, quzdam vice epigrammatum, p 3usacÓ0st xal &ro6zDsiy , dX px) ptx pt toU vov ixdc-
chartarum. volumina in saeris sedibus apud regiam
civitatega nuper esse suspensa, religioni eatholica et .
ipei verae fidei ac Patrum traditionibus omnino con- traris. Quis enim vecors sacrilega voce audeat prz- dicare in Domino nostro Jesu Christo aut unam tan- immodo voluntatem, aut unam operationem exi- sere, dum manifestissimis Patrum definitionibus liqu:dius clareat in Domino nostro Jesu Christo duas saturas, et earum duas voluntates, duasque opera- tiones vel proprietates naturales modis omnibus in- veniri? Et possumus multiplicibus Patrum docu- mentis nostrse parvitatis intentionem (rmare, nisi vestram sanctissimam fraternitatem in omnibus corde ea retinere firmissime teneamus. Ut autem ipsius sedis apostolice decretis per omnia confirmemur, Leonis heatissimi praedecessoris vestri apos!olicze memoriz definitionem inseri pervidimus, et conti- met (Epist. 10) : Agit enim utraque natura * cum 3lterius communione quod proprium est. Nos itaque Patrum in omnibus decreta sequentes, in Christo Domino nostro duas naturas, earumque duas volun- ltes, duasque operationes firmissime praedicamus, Deum verum atque hominem verum absque delictis bemanis veraciter confitemur, repudiantes cuncta- rem bhsresum subsannationes, vanitates et insanias mendaces. Vestrum esi itaque, frater sanctissime, canonica discretione solite contrariis eatholicz fidei ebviare, nee permittere noviter dici quod Patrum venerabilium 3ucioritas omnino non censuit. Nos
C
xsiv. 'Husic 0d voic mps;past ci» mporüxougay Enetiév- ttc Ütxptaty, cup.eípoy irymaapubo Oamiag ovo xc, f porteg plv Ortytyxtiy , tà; t&v &ytotátoy ry gu)Qstrov pyórs elriac &vaxopiset vxítac ly &yporvo eportidt mpóc t&e ctÓkcpáovg cüc Opstípag GÓthpórutog &xomg. Afyouct 9p àc Cra xoc iy Kovacavrcyourüat xáptat voc inc- ypujuétoy Bam lv voie vüc Codmoiag Lepotc mporiiot &vecíÜnaoy ci t« ópÜodobo mitt , xal cji sügsÓsi vàv srarpày uua xoa. romae &vron(avot. Tic yàp Ggpay oUroc laci xxi &vónrog , OGTL tOÀAEGGt Yun ottVO9 (pe- evil quvü, ula 0iXnccy, 7 play Evipryttav Umapy sc ToU Kupíiov ps» "Inoo XputoU ; Raitot vv ratpuxiv opt «navyüe piv xai ixoAeg mapcOnkoUvrow, Uo «oU «)- *oU xal ívàg Kupiou cipw x«i 6100 'IncoU XpurroU tác gott; Ón&px sto, xal ÓUo Ürkiatie, xal ÓUo ivtpytiac, xai lBicgcac guoixác, órsp ro)vcpündc t5 adrav vOv iyioy stat páy &rodaiGau Ouva quaa naci ni purcé pac OUvaquy, xad «àv à)xr mpl vodcov BtGauoooaÜot Myov, sl joi óc apo nimio pao. coUa ci xapdie paratos iy ráct xxcty tuy xal rapurváv và» Üustépxy ádr)goniv &yuocoyuv. "OÓtv xal pti; toig toU xaÜ' ópag rogroxoU Üpovou Yn-
gispact cov üpéttpus Oy upoUvctg Avyov , Aéovrog TOU iv
paxapiy Tü pyüpn mponyncupívou Ope tà "uttípo qyp&ppatt vüw opo» covipOc)tiv lamovüacapay, £xyoyta oUreg* "Evspytt. íxacípu popyiü ptrà 1üg Üacipou xonwo- víag voUro Omtp (Quy £axxxtv. "Hprig piv obv và cv &yier) 6emmiopocra pa caduoxovttg o0 gati, ec slpnrat, x«l Qvo Ürhipata , xai Uo tvtprytiag «ro0 ToU Kupiov ip» "Incoo XpurroU BeBaicc xnporrovrte OjsoAojoüpv
esim bumiles corde, qux recta sunt adjutore Do- D ici» 65» dco», xai &y0ponov &nÜrvó» x epic àpap-
mino sapientes, uno vincolo charitatis vobiscum su- mos constricti, veram fidem ac religionem catholicam i» omnibus fortiter defensantes. Studiosius itaque 3 e3tholieis improbis posse resistere, imminendum tsl, ne torpore desidiz oppressi, culpe taciturnitatis teneamur obnoxii, et quasi favorem impendentes jMicemur, dum adversa catholice fidei propulsare aegligimus. A beato namque Felice apostolo 5 ve- sirz sapetitatis predecessore dictum est : Negligere quppe, cum possis , delurbare perversos, nihil est eiad quam [svere ; nec <